Wie ongezond leeft, moet meer gaan betalen voor de gezondheidszorg, bijvoorbeeld door hogere eigen bijdragen. Dat staat in het advies van de Raad voor de Volksgezondheid. Is dat een verstandig idee?
Op het eerste gezicht wel, want op die manier spreek je mensen aan op hun eigen verantwoordelijkheid voor een gezonde levensstijl. Je kunt toch niet willens en wetens gezondheidsrisico’s nemen, zonder dat dit consequenties heeft voor de vergoeding van de schade?
Toch zijn er bij nader inzien bezwaren tegen zo’n maatregel. In de eerste plaats klijkt het me nog niet zo gemakkelijk een betrouwbaar systeem te bedenken om vast te stellen of iemand bovenmatige gezondheidsrisico’s neemt. Dat zou vooral gekoppeld moeten worden aan roken en drinken. Maar kun je onbetwistbaar vaststellen dat iemand rookt en/of drinkt? Fraudegevoeligheid is hier dunkt me een probleem.
In de tweede plaats wordt hier het solidariteitsbeginsel weer iets verder losgelaten. Het principe van verzekeringen tegen risico’s is op dit solidariteitsbeginsel gebaseerd: iedereen betaalt zodat de gedupeerden schadeloos kunnen worden gesteld. Iemand brengt hiertegenin: maar dan moeten ze maar gezond leven. Echter, die eigen bijdrage wordt volgens het advies niet gevraagd van ieder die rookt en/of drinkt, maar alleen van rokers en drinkers die gezondheidsklachten hebben en daarom een beroep op de gezondheidszorg moeten doen. Dat verbreekt de solidariteit tussen gezonde en zieke rokers en drinkers.
Er is nog een derde bezwaar. De maatregel lijkt ingegeven te zijn door de veronderstelling dat mensen die ongezond leven meer kosten maken aan medische voorzieningen. Dat is echter niet het geval. Zij gaan gemiddeld wel vaker naar de dokter en ze gebruiken gemiddeld meer medicijnen, maar ze leven gemiddeld ook korter. Dat spaart weer een heleboel geld uit, zowel aan gezondheidszorg als aan AOW en pensioen. Is het dan rechtvaardig hen tijdens hun leven meer te laten betalen?
Bovendien, als dit beleid ertoe zou leiden dat mensen gezonder gaan leven, zou dat de overheid op den duur weer meer geld gaan kosten, omdat de mensen door hun gezondere levensstijl gemiddeld langer leven.
Maar misschien wil de overheid helemaal niet zo ver denken en is ze alleen geïnteresseerd in meer geld in het laatje nú. Of ze betwijfelt dat mensen door deze prikkel gezonder gaan leven. In dat geval maakt de overheid zich schuldig aan een cynisme waarin niet het welzijn van de burgers centraal staat, maar het sluitend krijgen van de begroting. Op die manier begint de overheid aan de verkeerde kant.
Er is maar één rechtvaardiging denkbaar van een verhoogde bijdrage voor ongezond levende mensen. Dat is dat de overheid een ontmoedigingsbeleid wil voeren op ongezond leven. Ook deze werkwijze staat natuurlijk niet buiten discussie, want ze roept de vraag op hoever de overheid mag binnendringen in de persoonlijke levenssfeer van mensen. Omdat het niet een verbod betreft, maar een ontmoediging, lijkt me een dergelijk handelen goed verdedigbaar.