Twee weken geleden stond in deze krant een advertentie voor een bevlogen predikant die eigentijds, enthousiast en met een passie kan preken, en daarbij jongeren aanspreekt. Ik vroeg me af waar die gemeente nu precies haar heil van verwacht. Niet dat het zo uitzonderlijk is dat een gemeente graag zo’n voorganger wil. Ik vermoed dat hier verwoord wordt wat breed in de kerken als de ideale voorganger wordt ervaren. Maar dat maakt de vraag alleen maar urgenter: hebben we zo de goede focus te pakken voor de beoordeling van kandidaten?
Deze kwestie is van verschillende kanten te benaderen. Ik zie bij deze typeringen het beeld oprijzen van de charismatische voorganger die je vaak in evangelische gemeenten vindt, met de gevaren van solistische neigingen, hoewel ik toevoeg dat dit niet noodzakelijk zo hoeft te zijn. Het moet wel een heel bijzondere persoon zijn die hier door God geroepen moet gaan worden.
Dat brengt me op een ander niveau. Is dit de manier waarop God zijn dienaren roept? We lezen in de Bijbel dat God zijn kracht in menselijke zwakheid vervult. Noch Mozes, noch Paulus waren van die bevlogen sprekers. Zouden we de gevraagde eigenschappen niet wat dichter bij de Bijbel moeten houden? Ik denk aan: met liefde voor God en voor mensen, volhardend, met incasseringsvermogen, bereid tot samenwerking, trouw, geestelijk, nederig, vol overtuiging. Die kwalificaties zijn alle gerelateerd aan de navolging van Christus en aan Gods Woord. En dan mag er ook best bij: met begrip en aandacht voor de jeugd. En ik zou kritisch en communicatief niet vergeten.
Ik zou het ook zo kunnen benaderen: verwacht een gemeente met zo’n ideaalbeeld niet te veel van een mens? Een predikant is niet meer dan een dienaar van het Woord. Als hij zelf met zijn mogelijkheden te veel in het middelpunt komt te staan, gaat dat ten koste van het Woord van God waarop onze verwachting gericht zou moeten zijn. Dat wordt een wankele basis.
In relatie hiermee: als er zo veel belang gehecht wordt aan de meeslepende wijze waarop de nieuwe voorganger zich manifesteert, maakt de gemeente zich dan niet veel te afhankelijk van de geloofsbeleving van die mens? De gemeente wordt niet opgevoed tot mondigheid, maar tot afhankelijkheid van een mens. Dan sta je niet in de geestelijke vrijheid en word je daar ook niet naartoe geleid. Het kan ook storend werken als een mens met zijn drukte het directe contact met God in de weg gaat staan.
Van weer een andere kant bezien: hoe kan iemand die belangstelling heeft op deze advertentie reageren en tegelijk nederig blijven? Het is nogal pretentieus te zeggen: ik ben bevlogen en enthousiast, ik heb passie voor preken, ik doe dat op een eigentijdse manier en weet jongeren aan te spreken. Is dat niet een vorm van roemen in jezelf, die door Paulus wordt afgekeurd als strijdig met het evangelie van de genade?
Er is nog een probleem. Stel dat een solliciterende predikant is aangenomen, beroepen en bevestigd en aan de criteria beantwoordt. Maar stel ook eens dat hij voor zichzelf een moeilijke periode doormaakt. Dan denkt hij bij zichzelf: oei, ik moet wel bevlogen blijven en enthousiast, want dat verwacht de gemeente van mij, daar hebben ze me op aangenomen. Die morele druk leidt er gemakkelijk toe dat hij er zelf een schepje bovenop probeert te doen. Dat wordt onheilig vuur dat uit zijn eigen inspanning voortkomt en waar hij op den duur van opgebrand raakt.
Wellicht kun je het profiel van de predikant uit de advertentie vergelijken met de manier waarop tegen popartiesten wordt aangekeken, terwijl het meer traditionele profiel dat ik voorsta lijkt op de rol van musici in de klassieke muziek. In de klassieke muziek stelt de musicus zich ten doel in de uitvoering de overgeleverde muziek zo goed mogelijk tot haar recht te laten komen en daaraan geheel ondergeschikt te zijn. In de popmuziek, daarentegen, speelt de emotie van de artiest een grote rol. Invloed van de tijdgeest dus.
Er bestaan inderdaad bevlogen mensen in het geloof die op een dienstbare wijze anderen voor kunnen gaan. Laten zij voluit hun gaven inzetten in het koninkrijk van God. En laten geïnteresseerden vooral reageren op de advertentie. Die gemeente heeft een voorganger nodig. Alleen, laten ze wel reageren op hun eigen voorwaarden.
Deze blog is op maandag 24 maart 2014 met lichte aanpassingen geplaatst als column in het ND.