Onderstaande overwegingen zou ik kunnen ophangen aan de klimaattop in Marrakesh, of aan het heilloze voornemen van Donald Trump alle klimaatverdragen op te zeggen, of aan de indrukwekkende EO-serie ‘Als de dijken breken’. Het maakt niet zoveel uit. De urgentie van deze materie is in ieder geval evident, al blijkt daar in de praktijk te weinig van. Ik zie nog maar weinig serieuze maatregelen om de CO2-uitstoot terug te dringen en de opwarming van de aarde tegen te gaan. Het is alsof de concreetheid van het probleem niet wil doordringen tot ons realiteitsbesef, alsof boterzachte mondiale afspraken volstaan. Intussen leven wij op de oude voet voort.
Dat moet veranderen. Laat ik een paar voorstellen doen. Die kolencentrales moeten natuurlijk dicht. Vliegtuigbrandstof wordt in dezelfde mate fiscaal belast als autobrandstof. Snor- en bromfietsen worden teruggedrongen ten gunste van elektrische fietsen. Bij snelverkeer wordt wegenbelasting deels niet op voertuigen geheven, maar op gereden kilometers (rekening rijden). Het effect is duidelijk: in de huidige situatie betekent veel kilometers maken dat de prijs per kilometer daalt, in de gewenste situatie is dat niet het geval. Motocross, autocross, motorraces, formule 1-races worden verboden. Jammer dan voor Max. De pleziervaart wordt aan banden gelegd. Vleesproductie en –import van koeien en schapen worden beperkt, vanwege de grote broeikasgasproductie van herkauwers en het kappen van bossen om ze te kunnen laten grazen. Transport van goederen over grote afstanden wordt belast met milieuheffingen. Het afsteken van vuurwerk wordt verboden. Alle open vuur wordt taboe verklaard: open haardvuur, barbecue, kampvuur, vreugdevuren, paasvuren. Brandstichting wordt onder meer als milieudelict aangemerkt. Ernstige milieudelicten worden beschouwd als misdaden tegen de menselijkheid. Niet-duurzame producten worden fiscaal extra belast. En de les die we inmiddels hopelijk hebben geleerd: regeringsvliegtuigen gaan niet meer leeg heen en weer de wereld over.
Zo zullen er nog veel meer wettelijke maatregelen te bedenken zijn. Rigoureus en rigide? Ik zal het niet tegenspreken. Brengen ze te veel economische schade met zich mee? Dat kan inderdaad een probleem zijn dat niet direct oplosbaar is. Maar denk eens aan de armen in het Caraïbische gebied of in de Filippijnen die met de zoveelste orkaan hun huis, hun vissersbootje, hun hele broodwinning kwijt zijn. Of aan boeren in Iran die door de aanhoudende droogte over jaren steeds weer hun pistachenotenoogst zien mislukken. Waarom moeten we de rekening van de klimaatveranderingen eenzijdig bij de direct getroffenen neerleggen, terwijl we zelf onbekommerd verder leven?
Een ander argument betreft de effectiviteit van de maatregelen. Die is niet voor alle voorstellen even groot. Maar is dit een steekhoudend bezwaar? Het gaat altijd om de optelsom van relatief kleine bijdragen aan de vervuiling van het milieu. De uitstoot van alle vliegtuigen of alle koeien bij elkaar is enorm, maar dat enorme resultaat is wel opgebouwd uit al die afzonderlijke vluchtbewegingen en die afzonderlijke dieren. We moeten niet alleen van groot naar klein denken, maar ook van klein naar groot. Het gaat om de totalen van alle beetjes bij elkaar.
Dat wijst ons ook een richting voor ons individuele gedrag zolang die maatregelen niet van kracht zijn. Heeft het zin om in je eigen kleine privéleven bewust met het milieu om te gaan? Bijvoorbeeld zonnepanelen laten monteren op je huis en anders minder vaak en minder lang onder de douche. Wat levert dat helemaal op? Zal ik door storm en regen op de fiets voort ploeteren, terwijl ik in mijn wijk jonge gasten in hun Polootje puur voor hun plezier zie rondtoeren? Dat is frustrerend. Maar doorbreek de apathie en handel verantwoord! Het numerieke effect is gering, maar als statement over de urgentie doet het ertoe.
Deze blog is op 28 november 2016 als column geplaatst in het Nederlands Dagblad.