Een merkwaardige associatie ontstond, toen ik in de krant van gisteren de volgende kop las: ‘Deetmans eindverslag misbruik in december’. De wetenschap dat Deetman het seksuele misbruik in de Rooms-katholieke kerk onderzoekt, en het noemen van de maand december brachten mij tot de gedachte: Heeft die oude bisschop Nikolaas uit Myra eigenlijk niet een beetje erg veel belangstelling voor jonge kinderen? Zo’n vraag zou het misschien goed doen als quote op Twitter. Intussen is het welhaast pervers, om het onschuldige kinderfeest van sinterklaas zo verdacht te maken.
Dit lijkt wat op een andere associatie die ik nog niet zo lang geleden maakte. Van een oude zuster in de gemeente die opruiming moest houden kreeg ik een versleten boekje uit 1888 onder de titel Door Gods hand geleid: Het leven van den Hervormer Johannes Calvijn, geschreven door een zekere Jonathan en uitgegeven in Utrecht door Joh. de Liefde. Het is een vooringenomen beschrijving van de hervorming en de rol van Calvijn daarin. De schrijver onthult ons de gedachten van de hoofdpersoon, als hij ziet dat ‘een gehoorzame zoon van Rome’ vroom een kruis slaat en een Wees gegroet bidt. ‘Arme man, zuchtte hij, hoe zijt gij met verblindheid geslagen… Gij hebt de woorden des levens kunnen hooren, maar ze niet geloofd. God erbarme zich over u, arme ziel, die gehoorzaam den weg volgt u door uw wellustige priesters aangewezen.’
Ik dacht daarbij: Er is in de loop van de eeuwen niet zo veel veranderd. De typering ‘uw wellustige priesters’ is nog steeds van toepassing. Opnieuw een associatie die er niet dik bovenop ligt. Immers, dat boekje is zo eenzijdig, dat gevreesd moet worden voor vertekeningen van de werkelijke situatie. Weliswaar is het een vertrouwd beeld, dat in vroegere tijden veel priesters tot en met de paus in Rome het niet nauw namen met het celibaat, maar daar heeft de kerk van Rome toch al lang duidelijk afstand van genomen.
Toch komt die associatie telkens om de hoek kijken. Dat heeft iets te zeggen. Het betekent volgens mij dat de schade die met het kindermisbruik op grote schaal door Rooms-katholieke geestelijken nog veel groter is dan wij vermoeden. Alles roept dubieze bijgedachten op. Het komt erop neer dat het vertrouwen diep is geschokt. En als het vertrouwen in de kerk verloren is, is de kerk verloren, want dan kan zij Jezus niet meer geloofwaardig vertegenwoordigen.
Deze terugslag van de schandalen blijft niet beperkt tot het instituut van de Rooms-katholieke kerk, maar strekt zich uit over alle kerken. Het vertrouwen in de kerk als institutie in de samenleving is gedaald tot 35%. Het seksueel misbruik wordt daarvoor als belangrijkste reden opgegeven.
Wordt het niet tijd dat de paus als het erkende hoofd van die kerk niet alleen aan de slachtoffers spijt betuigt en berouw toont, maar dat hij dat ook doet tegenover de andere kerken in de wereld? Een misstand in de ene kerk heeft zijn weerslag op het beeld dat de kerk als geheel vertoont.