De evangelische hulpinstelling Different van de stichting Tot Heil des Volks zit in zwaar weer. Eerst was er de beschuldiging dat de organisatie op kosten van gemeenschapsgeld programma’s toepaste om homo’s van hun seksuele oriëntatie te genezen. Na onderzoek van de inspectie voor de gezondheidszorg bleek dat niet waar te zijn. Al een jaar of vijf geleden had de instelling wat dat betreft haar koers gewijzigd. Maar kort daarna kwam diezelfde inspectie met het standpunt dat hulp bij acceptatieproblemen die homo’s ondervinden in hun eigen godsdienstige achterban niet zou moeten worden geboden door reguliere hulporganisaties, maar door pastorale zorg binnen de eigen godsdienstige gemeenschap.
Op deze opstelling is wel iets af te dingen. Veel meer homo’s hebben te maken met afwijzing en stigmatisering, vaak in combinatie met neurotische klachten, niet alleen godsdienstige, en die worden ook in de reguliere zorg opgenomen. Waarom christelijke homo’s dan niet? Op de vooringenomenheid van de neoliberale tijdgeest tegen al wat naar religieus geloof zweemt heeft de aandacht van de christelijke media zich naar aanleiding van deze verwikkelingen gericht.
Mij interesseert een ander fenomeen. Hoe is Different er eigenlijk toe gekomen zijn beleid ten aanzien van de behandeling van homo’s te wijzigen? Waarom paste daar eerst wel het werken aan genezing in, maar nu niet meer? Ik kan daarnaar alleen maar gissen, want een duidelijke publieke rekenschap daarvan heb ik tot op heden nog niet onder ogen gehad. Ik laat enkele mogelijkheden de revue passeren.
De eerste mogelijkheid is, dat het om louter pragmatische redenen gaat. In de gangbare diagnostiek wordt homoseksualiteit niet als een stoornis gezien, daarom kunnen genezingstherapieën geen beroep doen op vergoeding uit de basisverzekering van de Zorgverzekeringswet. Als dat de reden is, staat het hulpbeleid van de instelling op gespannen voet met haar grondovertuiging. Die is dan immers evenals vroeger dat homoseksualiteit wél een stoornis is en dat eraan gewerkt moet worden die stoornis te overwinnen. Als het beleid niet langer gefundeerd is in de grondovertuiging, staat de meerwaarde van deze specifieke evangelische hulpverlening ter discussie.
Een andere mogelijkheid is, dat men een nieuwe kijk heeft gekregen op de geneesbaarheid van homoseksualiteit. Voorheen was de psychodynamische verklaring van homoseksualiteit populair, waarin het verschijnsel werd geduid als neurotische aandoening die het gevolg is van een onevenwichtige opvoedingssituatie. Door de combinatie van een dominante moeder en een afwezige vader zou de zoon onvoldoende bevestigd zijn in zijn mannelijkheid en zou hij dit tekort zijn gaan compenseren door zich affectief te binden aan mannen. In de loop van de tijd heeft wetenschappelijk onderzoek echter steeds meer de mogelijkheid van onomkeerbare neurobiologische factoren naar voren gebracht. Als die in het spel zijn heeft werken aan genezing niet zoveel zin.
Deze mogelijkheid houdt verband met de volgende. In de standaardmethoden voor de genezingstherapie van homoseksuele verlangens speelde het werken aan de eigen identiteit een centrale rol. In de identiteitsbeleving zou niet de eigen behoefte aan bevestiging moeten domineren, maar het nieuwe mens-zijn in Christus: je oude bestaan dat zichzelf centraal stelt ís met Christus gestorven, je bént met Hem opgestaan en waardevol voor God.
Als erkend zou worden dat deze geloofsredenering niet meer opgaat, heeft dat grote gevolgen. Dat zou betekenen dat de nieuwe identiteit in Christus, geleefd door de heilige Geest, niet zo krachtig zou zijn dat ze als regel ook de seksuele gerichtheid beïnvloedt. Omgekeerd zou het impliceren dat je als homo nieuwe schepping in Christus kunt zijn.
Als deze laatste weg gekozen zou worden, komt wel een nieuwe vraag in alle hevigheid naar voren. Kun je dan wel als homo je homoseksuele gevoelens en verlangens bestrijden zonder ze te onderdrukken en te verdringen, met alle psychische gevolgen van dien? Sommigen zullen dat wellicht kunnen, voor anderen zal dat veel moeilijker zijn. Als dit ook vanuit de nieuwe identiteit in Christus zo is, kun je dit niet verklaren met de veronderstellen dat ze het ten diepste niet willen of zwak geloven. Bij deze voorstelling van zaken is homo-zijn immers niet een kwestie van willen of geloven, maar van zo in elkaar zitten.
Het zou verhelderend zijn, als het de directie van Different over haar beleidswijziging eens licht liet schijnen.