Tijdens het zien van de televisiebeelden van de dodenherdenking op de Dam in Amsterdam ging het ineens door me heen: ik zie alleen maar blanke deelnemers aan deze plechtigheid. Door het incident en de daaropvolgende paniek kregen we veel meer beelden van de mensen dan in andere jaren. Videobeelden op internet bevestigden mijn indruk: allemaal blanken.
Hetzelfde geldt van de dodenherdenking te Emmeloord, waar ikzelf bij was. Hoewel Emmeloord een behoorlijke hoeveelheid allochtone medelanders telt, bevatten mijn visuele herinneringen alleen autochtone deelnemers.
Misschien dat hier of daar bij de plechtigheden een vertegenwoordiger van een overzees rijksdeel aanwezig is geweest, wellicht dat op bepaalde plaatsen de Molukse gemeenschap zich heeft laten zien, maar als ik mij niet vergis, is de dodenherdenking overwegend een aangelegenheid voor oorspronkelijke blanke Nederlanders.
Helemaal onbegrijpelijk is dit natuurlijk niet. Het Nederland dat met de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog te maken heeft gehad, telde nauwelijks inwoners van andere rassen of windstreken. Het zijn de weinige overgeblevenen en hun vele nazaten die zich bijzonder door de toenmalige bevrijding aangesproken voelen. Allochtone Nederlanders hebben een heel andere voorgeschiedenis. Die voelen zich bij de toenmalige gebeurtenissen in Nederland veel minder betrokken.
Toch gebeurt hier iets paradoxaals. Het accent in deze herdenkingen ligt op de dure prijs die voor de vrijheid is betaald, en op de waarde van vrijheid voor iedereen zonder uitzondering. Er gaat een boodschap van uit tegen discriminatie, onderdrukking en geweld.
Tegelijkertijd wordt er een dynamiek in beweging gezet en gehouden waarin het wijgevoel van blanke Nederlanders wordt versterkt, een wijgevoel dat gebaseerd is op een gezamenlijke geschiedenis en dat bevestigd wordt door de afwezigheid van andere bevolkingsgroepen.
De vraag welke van beide invloeden het sterkst is: die van de expliciete boodschap of die van de verborgen dynamiek, is voor mij niet zo moeilijk te beantwoorden. De verborgen invloeden zitten dieper, zijn oncontroleerbaar en laten zich daarom doorgaans sterker gelden.
Ik zou allochtone Nederlanders willen oproepen toch ook aan de viermeiherdenkingen deel te nemen. Per slot van rekening delen zij ook in de vrijheid die eens zo duur bevochten is. En de antidiscriminatieboodschap die ervan uitgaat heeft onmiddellijke actualiteit voor hen.
Als zij zich aan deze vieringen onttrekken, discrimineren zij zichzelf en dus ook de rest. Zij werken zelf dan ook mee aan de instandhouding van de scheiding makende dynamiek.
Overigens haast ik mij eraan toe te voegen, dat dit nooit een excuus voor de meerderheid is om van haar kant mensen uit te sluiten.
Eén lichtpunt zie ik wel. De jaarlijkse koninginnedag is steeds meer een multicultureel festijn geworden. Nu de vieringen op 4 en 5 mei nog.