Minister Grapperhaus heeft het er helemaal mee gehad. Grote behoudende kerkelijke gemeenten die zondags toch nog met honderden tegelijk in de kerk komen, en dat shift na shift. Dat druist in tegen het beleid van de regering om de samenleving zoveel mogelijk plat te leggen. Geen bioscoop of theater is nog open. Afgeschaald van 30 naar nul. Hoe halen die kerken het in hun hoofd om doodleuk met zovelen kerkdiensten te houden? Hoe verkoop je dit aan de rest van Nederland? Begrijpelijk, zijn reactie.
Maar ook dubieus.
Laten we eerst dit bedenken: als godsdienstvrijheid vrijheid van godsdienst is, dan zijn godsdienstige gemeenschappen vrij om samen te komen. Dat kan door de huidige dreiging van het coronavirus onverstandig zijn, maar een bewindspersoon is geroepen de constitutionele rechten en vrijheden te waarborgen. Als privépersoon mag hij zich doodergeren aan het gedrag van sommige kerken, als het om vrijheid gaat, moet hij die vrijheid niet onder morele druk gaan zetten met ongeduld of boosheid, maar beschermen.
Dit is niet het belangrijkste punt dat ik wil maken. Ik probeer mij te verplaatsen in de beleving van mijn zeer traditionele, conservatieve geloofsgenoten. Drie geloofs- en gedragsaspecten spelen in hun leven een rol die elkaar versterken en leiden tot de opstelling waarvoor zij kiezen.
Als eerste is daar zondagsheiliging die zeer diep in het eigen leefpatroon ingeprent is. Deze heiliging van de dag des Heeren wordt vormgegeven door een tweemalige kerkgang indien maar enigszins mogelijk. Niet naar de kerk gaan om zich onder het Woord te begeven druist in tegen alles wat als goed en betamelijk wordt beschouwd. Ontwijding van Gods dag stuit op weerzin en weerstand, een gevoel dat we God zelf onteren en ontheiligen, dat we daarmee zware schuld op ons laden, en dat we de essentie van het leven, de ontmoeting met God, ontlopen.
Het tweede wat meespeelt is de afkeer sinds de introductie van de tv van alles wat via beeldschermen onze aandacht probeert te vangen. Vanaf het begin is hierin een groot gevaar gezien. Sinds de komst van de pc, en later van de laptop en smafo treedt er een vervaging van de grenzen op en wordt het moeilijker duidelijke lijnen te trekken tussen goed en fout. Maar de oude aversie bestaat nog steeds. Dat maakt het problematisch om thuis voor een beeldscherm de kerkdienst te volgen. Daarvan is dan ook nog op zondag sprake, de dag waarop nog meer dan op de andere dagen van de week allerlei wereldse afleiding uitgebannen moet worden. Beeldschermen worden nu eenmaal onwillekeurig met ijdel amusement geassocieerd.
Hierdoorheen loopt nog een derde invloed. In de traditionele kerken is er vanouds een grote huiver om de loop van ons leven in eigen hand te nemen. Die wordt gevoed door de overtuiging dat God ons leven leidt en ons geeft wat goed voor ons is. Deze voorzienigheid van God heeft in het verleden veel verzet tegen vaccinatie opgeleverd. Dat wij ter verkleining van het risico op besmetting de zondagse erediensten zouden moeten verzuimen, is in feite een dubbele miskenning van en opstand tegen Gods wil.
Nog even terug naar de godsdienstvrijheid. Als die bestaat, is er principieel ruimte voor een beleving als boven. Die moet dan worden gerespecteerd. Ga het gesprek aan, breng je eigen gezichtspunten in, probeer de ander te begrijpen. Dring aan op een verantwoorde regie van het kerkbezoek in kerkruimten waarin een veelvoud aan mensen een plaats kan nemen dan er worden toegelaten.
Ongeduld, irritatie, krachtig optreden lijkt mij eerder op z’n plaats in die gevallen in de samenleving waar kritiek op het regeringsbeleid omslaat in anarchie: moedwillige ongehoorzaamheid. Ik denk aan BOA’s die worden uitgekafferd wanneer zij niets anders doen dan waarvoor ze zijn aangesteld, namelijk de orde handhaven. Of aan samenscholende en joelende Cambuursupporters die vuurwerk afsteken omdat hun club periodekampioen geworden is.
Geen misverstand: ik ben er voor dat kerken zich voegen in het gedragspatroon van de rest van de samenleving als het om de bestrijding van het coronavirus gaat. Er gaat een getuigenis van uit wanneer we vrijwillig het gebruik van onze vrijheden beperken ten behoeve van het algemeen belang. Maar ik vind het wel belangrijk aan de positie van een groep behoudende kerken recht te doen.