Waarom noem ik het rapport over vrouw en ambt eenzijdig? Omdat het wel meent te kunnen signaleren waarom mijn benadering niet voldoet, maar niet zegt hoe het dan wel zit. Daarmee is het eenzijdig kritisch en mist het open zelfreflectie. Laat ik uitleggen wat ik bedoel.
De commissie verwerpt mijn uitleg van letter en Geest zoals Paulus daarover spreekt. Hij zegt in 2 Korintiërs 3 dat de letter doodt, maar dat de Geest levend maakt. Met ‘letter’ doelt hij op de geschreven teksten, zoals de tien geboden die bij de Sinaï op stenen tafels gekerfd zijn. Mijn verklaring: als regels alleen maar uitwendig zijn, als die niet door de Geest een snaar bij je doen trillen, als ze alleen maar vreemd en onbegrepen blijven, dan hebben ze afgedaan. Zoiets kan zich nu voordoen met de regels over de plaats van de vrouw, die anders dan vroeger in een andere culturele context een ander effect hebben.
Nee, zegt het rapport, Paulus bedoelt dat de geboden puur als afstandelijke en veroordelende ‘letter’ functioneren als je niet door de Geest je eraan leert onderwerpen. Die wet van God die blijft gelijk. Die verandert niet. Je kunt niet zeggen dat regels die eerst wel golden, nu niet meer gelden.
Alleen, het rapport legt niet uit hoe het dan wel zit met geboden die niet en geboden die wel voor ons van toepassing zijn. Het is namelijk evident dat Paulus niet alle geboden uit het Oude Testament van kracht verklaart voor de gemeente in het Nieuwe Testament. Denk aan de besnijdenis, de spijswetten en het sabbatsgebod. Waarom het ene gebod wel en het andere niet?
De theologie heeft daar natuurlijk al heel lang over nagedacht. Maar allerlei oplossingen die tot nu toe zijn voorgesteld, voldoen niet. Zo is gesuggereerd dat je de morele geboden moet afzonderen van de rituele en de civiele wetten. De laatste zouden niet meer van kracht zijn, de morele wel, en die vinden we vooral in de tien geboden.
Paulus maakt dit onderscheid echter nergens. Dat was de commissie met mij eens. Er werd zelfs gezegd: er is tegenwoordig niemand meer die met dit onderscheid werkt.
Er wordt ook wel eens gezegd: een heleboel geboden zijn in Christus vervuld en hebben daarom afgedaan. Maar ook daar hoor je Paulus bijna niet over (behalve als het over het sabbatsgebod gaat, in Kolossenzen 2:16-17). Het is nog niet tot iedereen goed doorgedrongen, zo lijkt het, dat er een ander uitgangspunt voor Paulus moet zijn om het blijvende van het voorbijgaande te onderscheiden.
Dat andere uitgangspunt ligt in de onderscheiding van letter en Geest en de betekenis van de liefde. De commissie geeft zich er geen rekening van dat in Romeinen 7 Paulus het beeld gebruikt van een weduwe die niet meer gebonden is aan de wet van het huwelijk. Die wet heeft voor haar dus afgedaan. En Paulus brengt dat in verband met letter en Geest: ’thans zijn wij van de wet ontslagen, dood voor haar, die ons gevangen hield, zodat wij dienen in de nieuwe staat van de Geest en niet in de oude staat van de letter’ (vers 6). Dat gaat verder dan dat de wet ons niet meer veroordeelt, het heeft ook te maken met wetten op schrift waaraan wij niet meer onderworpen zijn.
Ik ga dat hier niet uitvoerig uitwerken. Dat is al eerder gebeurd, in mijn boek Meedenken met Paulus bijvoorbeeld. Het gaat mij er nu om dat het rapport zich beperkt tot kritiek op mij, zonder te zeggen hoe het wel zit. Dat overtuigt niet. Er ligt een theologisch veld braak. Ik heb de taak ter hand genomen dat te ontginnen. Dan is het natuurlijk makkelijk om theologisch allerlei aanmerkingen te maken. Maar, commissie, synode, kom dan met een beter voorstel om Paulus te verstaan.
De tegenwerping kan luiden: ja, maar dat was onze opdracht niet. Wij moesten beoordelen of de redenering in de instructie van Gouda en het boekje van Loonstra valide is.
Toch vind ik dit te weinig. Om de conclusie te trekken dat een theologische interpretatie niet valide is, moet je toch laten zien dat er een betere interpretatie is! Dat blijft achterwege. Helaas.