Defensief, daarmee kan het rapport worden getypeerd. In mijn boek heb ik de bekende interpretatie uitgedaagd. De commissie heeft die uitdaging niet aangenomen, maar mij beoordeeld vanuit die gangbare interpretatie. Dat getuigt van een gesloten manier van denken die zichzelf bevestigt. Een nieuwe invalshoek krijgt daarbij geen kans. Ik noem enkele voorbeelden waar de defensieve insteek uit blijkt.
Een voorschrift van een apostel kan in een andere tijd en cultuur tot ‘letter’ worden, dus tot een regel waarvan het ons niet lukt die geestelijk te verstaan als heilzaam voor de mensen. Dat is mijn stelling. De reactie luidt: ‘Een dergelijke wijze van denken vinden we bij Paulus nooit’ (168 regel 3-4). Maar dat is nogal wiedes. Paulus zegt nergens dat wat hij schrijft vooral gericht is op zijn eigen cultuurhistorische situatie, omdat hij zelf deel uitmaakt van die situatie. Hij heeft niet een soort goddelijk vermogen waardoor hij zijn eigen concrete bepaaldheid kan overstijgen. Wat juist opvalt bij hem is een geestelijke manier van omgaan met de wet. Dat betekent dat regels alleen geestelijk kunnen functioneren als ze geestelijk kunnen worden verstaan. Onbegrepen regels worden niet geestelijk verstaan.
Op dezelfde pagina van het rapport wordt de vraag gesteld: ‘Hoe kunnen nieuwtestamentische voorschriften, die geschreven zijn vanuit de nieuwe heilswerkelijkheid van Christus, vallen onder dezelfde categorie ‘letter’ (als wetten in het Oude Testament)?’ (regel 35). Het had mij een lief ding geweest, wanneer dit niet als retorische vraag was gesteld, maar als open vraag. Mijn antwoord gaat in de richting van: Die nieuwe heilswerkelijkheid van Christus is de periode van de werking van de Geest.
Een ander voorbeeld is wat het meerderheidsrapport zegt op p. 169 (regel 45): ‘We hebben er echter moeite mee om Paulus’ motieven te construeren en op basis daarvan conclusies te trekken voor onze tijd, met voorbijgaan aan en openlijke terzijdestelling van wat Paulus positief schrijft.’ Wat is er tegen het construeren van Paulus’ motieven? Dat is toch een geaccepteerde methode om wat hij schrijft te verstaan? Alleen zou ik het woord ‘construeren’ vervangen door ‘opsporen’ of ‘achterhalen’. En vanwaar die voorrang aan wat Paulus positief schrijft? Moeten concrete uitspraken niet in hun historische en tekstuele verband worden verstaan? Dit is inderdaad een retorische vraag, omdat het antwoord mij evident lijkt. In mijn boek stel ik de verhouding tussen doorgaande lijn en concrete uitspraak juist aan de orde. Dat de uitkomst de meerderheid niet welgevallig is, legt natuurlijk geen gewicht in de schaal.
Verder leg ik de vinger bij een uitspraak in de samenvatting (p. 183 regel 12): ‘In een gereformeerde omgang met de Schrift is het wel fundamenteel dat de Schrift daarbij de laatste en de hoogste norm is.’ De suggestie wordt hier opgeroepen dat dat voor mij niet zo is. Maar de passie in mijn boek is juist dat ik vanuit de Schrift probeer te laten zien hoe de Schrift de laatste en de hoogste norm wil zijn. Wat de commissiemeerderheid doet, is haar eigen Schriftbenadering even normatief maken als de Schrift zelf. Eigen Schriftverstaan en het Schriftgezag worden hier vereenzelvigd.
Hiermee zijn de betreffende broeders het ongetwijfeld oneens. Maar door hun defensieve opstelling geven ze voor dit verwijt wel aanleiding. Zij willen wel erkennen dat ik beslist niet uit ben op ondermijning van het Schriftgezag, en dat waardeer ik in hen, maar per saldo vinden ze toch dat het gebeurt. Die conclusie trekken ze door mijn benadering te meten aan hun eigen maatstaven. We komen in een cirkel terecht.
Ten slotte wil ik wijzen op de hele procedure. Een vérgaand theologisch verschil van inzicht komt aan het licht. Nu moet de synode het nieuwe geluid gaan smoren om de oude inzichten te beschermen. Een theologische discussie beslissen met een machtswoord, dat is het toonbeeld van een defensieve benadering. Opnieuw zeg ik: dat overtuigt niet.