Onlangs moest ik naar Nijmegen, om daar voor studenten een inleiding te houden over demonen. Ik stippelde de kortste route uit, nam na Tiel de brug over de Waal, met het plan via de N322 aan de goede kant Nijmegen binnen te rijden. Dat liep anders. Twintig km vóór Nijmegen was de weg afgezet, de afrit was de enige mogelijkheid. Verder geen enkele aanwijzing te vinden voor alternatieve routes. In het donker reed ik maar achter de rij auto’s vóór me aan, slingerend over een dijk, na vijf km terechtkomend in een dorp waar ook weer een wegomlegging was, en waar een boer met ingewikkelde aanwijzingen mij verder hielp. Vertragingen door grondwerkzaamheden langs een smalle weg. Toch maar weer naar de tomtom geluisterd in de verwachting dat die een alternatieve route had uitgestippeld. Maar die leidde mij weer naar de N322, naar het punt waar ik de weg was afgekomen. Het scenario van een nachtmerrie. Het was of de duivel ermee speelde. Rustig blijven, een parkeerplaats zoeken, de kaart raadplegen. Om een lang verhaal kort te maken, na achttien extra kilometers kwam ik drie kwartier te laat op de plaats van bestemming.
Hieraan moet ik denken bij de nachtmerrie van de vluchtelingenstroom. Eerst de gammele bootjes op de open zee, dan de Balkanroute. Massale toestroom, de ontvangende landen worden erdoor overspoeld, chaos, schrijnende gevallen, gesloten grenzen, interne verdeeldheid in de EU, de invallende winter. Wie garandeert dat niet ook mensen met verkeerde bedoelingen binnenkomen, als er geen fatsoenlijke registratie is? Eén lichtpunt: Duitsland stelt ruimhartig zijn grenzen open om de oorlogsvluchtelingen op te vangen. Duitsland verricht een humane daad op grote schaal, en duwt daarmee zijn belastende geschiedenis van deportaties en volkerenmoord naar de achtergrond. Angela Merkel is mijn heldin.
Maar hiermee is het niet klaar. Want de sfeer in Duitsland wordt grimmiger. De tegenstand groeit, ook in Merkels eigen achterban. Politiek rechts heeft geen onderdak meer. Fysieke confrontaties leiden tot slachtoffers. Kan zij de regie houden? Waar loopt deze polarisatie op uit? Salafistische ronselaars zijn aan het werk om jonge mannen te werven voor de jihad. Het probleem van de huisvesting is zo groot dat het alle energie naar zich toetrekt. Aan een evenwichtig programma van integratie komt men niet toe. Waar loopt dat op uit in een land, wanneer verschillende bevolkingsgroepen een gescheiden geschiedenis doormaken? En het einde is zoek. Rusland ondersteunt Assad in Syrië om de eigen steden plat te bombarderen. Dat houdt de vluchtelingenstroom nog langer op gang. Wat moet er straks met het verlaten Syrië gebeuren? Wordt het een broedplaats van nog meer extremistisch geweld?
De gebeurtenissen zijn nauwelijks nog beheersbaar. Je zou kunnen zeggen: we zijn (bijna) het spoor bijster. Als we zeggen dat iemand het spoor bijster is, dan heeft dat meestal als bijklank dat die persoon daar zelf schuld aan heeft. Maar dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn, denk aan mijn ervaringen onderweg naar Nijmegen. Het kan ook zijn dat je de weg niet meer weet als gevolg van overmacht. Dat lijkt hier ook aan de orde.
Het is geen schande als politieke leiders geen draaiboek voor alle problemen klaar hebben liggen. Wat had het opgelost als Duitsland ook de grenzen had gesloten? Dan was het probleem alleen maar verplaatst zonder een begin van leniging van de nood. In zijn ruimhartigheid is Duitsland een lichtend voorbeeld, ook al kan die houding tot veel complicaties en conflicten leiden. Het probleem overkomt Europa, zoals de oorlog de vluchtelingen is overkomen. Wij kunnen niet zeggen dat het probleem ons niet aangaat, zoals zij niet kunnen zeggen dat de oorlog hun niet aangaat. Hun probleem buiten de deur proberen te houden is inhumaan, hoezeer ook de opvangkampen in de regio moeten worden gesteund. Een gevoel van machteloosheid overvalt ons. Er lijkt geen spoor meer te zijn dat naar een oplossing leidt.
Rustig blijven, tot bezinning komen, als christenen Gods route naar zijn Koninkrijk bestuderen, de uitkomst in Gods hand leggen, in vertrouwen verder gaan. Dat betekent in dit geval: vertrouwen dat de liefde ons het verst brengt, en leven in het geloof dat Jezus Christus sterker is dan de demonische machten.
Deze blog is op 26 oktober 2015 als column gepubliceerd in het Nederlands Dagblad.