Heeft de financiële en economische crisis eindelijk haar dieptepunt bereikt? Gisteren zakte de AEX door de vloer van 200 punten heen. Zo slecht hebben de zaken er sinds 1987 niet voorgestaan. Is nu de bodem in zicht, of verkeert de economie in een vrije val? Hieronder geef ik een lekenprognose, gebaseerd op een lekenanalyse. Ik ben eigenlijk wel benieuwd hoe in vergelijking hiermee het werkelijke verloop zal zijn.
Een veeg teken is de koersval van ING. Stond in de gloriedagen het aandeel op meer dan €25, dat is nu geslonken tot €2,50, dat is een waardevermindering met meer dan 90%, de enorme kapitaalinjecties van de overheid (ons belastinggeld) ten spijt. Daar komt het bericht van de toekenning van bonussen voor topbestuurders overheen. Dit doet aan het vertrouwen geen goed. Het bevestigt het beeld (toegegeven, het is slechts een beeld, maar alles hangt hier van beeldvorming aan elkaar) van graaiende managers die op kosten van de klanten zichzelf verrijken.
De geslonken beurswaarde heeft tot gevolg dat de bank over steeds minder kapitaal beschikt. Door de verminderde slagkracht gaat de beursnotering nog verder onderuit. Straks groeien de problemen ook de overheid boven het hoofd. Spaarders proberen op tijd hun tegoeden op te nemen, om die onder te brengen bij de RABO-bank, een bank die bekend staat om zijn degelijkheid. Doordat deze bank geen beursnotering heeft, is hij veel minder afhankelijk van de grillige dagkoersen.
Een klein half jaar geleden heb ik al geprobeerd de problemen te analyseren (klik voor deze bijdrage op: 9 oktober 2008). Ik kwam tot de conclusie dat het vertrouwen in de financiële wereld alleen maar gebouwd is op vertrouwen: managers staan riskante leningen toe in het vertrouwen dat de geldmarkt zichzelf overeind houdt. Meer leningen betekenen namelijk meer omzet, hogere beursnoteringen (vertrouwen bij de handelaren), meer winst, een sterkere positie en de inschatting dat nog riskantere leningen verantwoord zijn (vertrouwen in de eigen capaciteit). Totdat de zeepbel een keer wordt doorgeprikt. Dat is nu gebeurd.
Maar als vertrouwen alleen op vertrouwen is gebaseerd, hoe kan het verlies aan vertrouwen dan worden omgebogen? Het vertrouwen als basis ontbreekt. Er is dus geen basis voor toenemend vertrouwen. Het is precies de omgekeerde beweging van de ontwikkeling naar de onbegrensde groei. Verlies aan vertrouwen leidt tot koersverlies, leidt tot verlies aan vertrouwen, leidt tot koersverlies, enz. Beursgenoteerde banken stevenen dus af op een nulwaarde van hun aandelenkapitaal.
We stuiten hier op een eigentijdse variant op wat Jezus gezegd heeft over aardse schatten: mot en roest maken ze ontoonbaar en dieven breken in en stelen het.
Is er voor de economie een weg omhoog? Alleen door het nulpunt heen. De remedie zal zijn dat alle banken van de beurs verdwijnen. Dat kan nu nog niet, want dan zouden de banken alle uitgezette aandelen moeten opkopen. Maar dat kunnen ze niet betalen. Een alternatief is, dat de overheid dat doet, maar daartoe moet zij politiek bereid en in staat zijn. En dat is zeer de vraag. Daarom moet eerst de waarde van de bankaandelen op nul uitkomen, dan kunnen de banken van de beurs af. Dit gaat ten koste van veel financieel en maatschappelijk leed. Veel financiële instellingen gaan bankroet.
Het lijkt wel wat op een gereformeerde vertolking van het evangelie: wij worden gered door het oordeel heen. Dat is: alles van jezelf verliezen om het leven te winnen.