In de gedoogverklaring tussen enerzijds de PVV en anderzijds de VVD en het CDA wordt als één van de verschillen van mening de visie op de islam genoemd. Als scheidslijn wordt aangewezen het karakteriseren van de islam als óf religie óf (politieke) ideologie. Als dit werkelijk de scheidslijn is tussen PVV en de andere partijen, dan moet worden geconcludeerd dat alle drie de partijen er een rijkelijk naïeve opvatting over de islam op na houden. Vooral van het CDA, een partij met een religieuze achtergrond en (als het goed is) een politieke ideologie, valt me dat tegen.
De islam is meer dan alleen een religie. In de NRC van zaterdag 31 juli legt columnist Afshin Ellian uit dat Mohammed de schepper was van een specifieke universele gemeenschap van moslims, ‘ummah’ genaamd. ‘Ummah’ is het plotieke lichaam van de islam en de islamitische staat. In de islam zit de tendens het hele leven te annexeren en te onderwerpen aan Allah. Dit gezicht toont de islam overal daar waar het in de meerderheid is. In landen waarin niet-islamitische minderheden zijn, kan dat scherp tot uitdrukking komen. Denk aan Indonesië, Pakistan en Egypte. Onverdraagzaamheid jegens andere godsdiensten is daar het handelsmerk van radicale moslimbewegingen die ook gematigde moslims intimideren en opjutten.
Toch zou het eenzijdig zijn te zeggen dat de islam per definitie een politieke ideologie is. Er zijn te veel vreedzame moslims die helemaal geen wereldheerschappij nastreven. In Turkije is een variant ontwikkeld die de vermenging van moskee en staat loslaat. Natuurlijk doen niet alle moslims dit, er zijn fundamentalistische krachten werkzaam die de scheiding graag teniet zouden doen, maar de status quo is toch een andere.
Een godsdienst is in ontwikkeling, ook als het om politieke aspiraties gaat. Dat geldt voor het christendom en dat geldt voor de islam. De islam vastpinnen op de politieke aspiraties van conservatieve moslimleiders komt erom neer dat deze godsdienst wordt teruggeworpen op een zelfverstaan dat geen openingen heeft naar nieuwe vormen in veranderende maatschappelijke verhoudingen. Daarmee doen we de nuanceverschillen binnen de islam, zijn innerlijke dynamiek en zijn aanpassingsgerichte potenties tekort.
Een CDA dat de islam alleen ziet als een (onschuldige) religie heeft er niet veel van begrepen. Het heeft ook geen antwoord op de absoluten aanspraken op eigen leefregels en macht die met een beroep op de islam worden verdedigd. Zo speelt het CDA de haat- en angstzaaiende PVV in de kaart. Echter, een PVV die alleen bedreigingen ziet, staat een vreedzame ontwikkeling in de weg.
Laat het CDA ten aanzien van het multireligieuze en -culturele vraagstuk eens een duidelijke visie ontwikkelen. Wat mij betreft wordt dat een combinatie van enerzijds alertheid op verkeerde ontwikkelingen en het weerstaan daarvan, en anderzijds vertrouwen en openheid gericht op samenwerking met moslimorganisaties.