Op de Belgische zender Canvas zag ik een uitzending waarin de bekende Britse programmamaker Louis Theroux in gesprek was met leden van een sekte-achtige kerk in Amerika, de Westboro Baptist Church. Na het einde van de utizending bleef ik in een staat van lichte verwarring achter. Ik weet op dit moment dan ook nog niet waar deze bijdrage op uit loopt. Mijn primaire doel is mijn ambivalente gevoelens te verhelderen.
De kerk en met name de kern daarvan, de familie van de stichter Fred Phelps, staat bekend als ’the most hated family of America’. Ze protesteert vaak op een manier die niet van goede smaak getuigt, bijvoorbeeld op begrafenissen van omgekomen militairen of aan AIDS overleden homoseksuelen. Ze staan aan de kant van de weg met protestborden waarom de tekst te lezen staat ‘God hates fags’, ofwel: ‘God haat flikkers’. Ze verbranden exemplaren van de Koran omdat het een bedrieglijk boek is, ingegeven door de Satan. Als een dochter uit de gemeente stapt, wordt vanuit thuis het contact met haar verbroken. Er is nu eenmaal geen gemeenschap tussen het licht en de duisternis. Maar druist dat niet in tegen al je gevoelens? Dat is geen goede vraag. Het gaat niet om gevoelens maar om gehoorzaamheid.
Hier begint mijn verwarring al. Aan de ene kant roept de rigide houding die ik hier waarneem weerzin bij me op. Maar aan de andere kant sta ik er niet zo ver af. Ik weet van verwante kerken waarin mensen onder de tucht worden geplaatst wanneer ze een aantal keren onnodig de samenkomst hebben verzuimd. En de tucht is een stap in de richting van de afsnijding. Is het verschil niet slechts dat die families de consequenties trekken tot in hun privéleven waarvoor wij terugdeinzen? Gehoorzaamheid gaat toch inderdaad vóór gevoelens? Ik hoef niet buiten mijn eigen kring te treden om dit argument gebruikt te horen worden zodra het over homoseksualiteit gaat.
Maar mijn verwarring gaat nog verder. Dat heeft grotendeels te maken met de documentairemaker. Door een combinatie van naïviteit en vasthoudendheid weet hij behoorlijk diep tot mensen door te dringen. Zo spreek hij met een meisje van achttien dat omringd blijkt te worden door oudere zussen en hun moeder, omdat hun jongste zusje en dochter nog niet zo sterk in haar schoenen staat. Behalve het negatieve aspect van controle dat een onbehaaglijk gevoel van sektarisme geeft, blijft me ook iets positiefs bij. Dat is dat de meisjes op zo’n natuurlijke manier van hun geloof getuigen. In vergelijking daarmee zijn de geloofsgetuigenissen van de Spakenburgse of Urker bewoners wanneer die op de televisie komen maar uit het hoofd geleerde lesjes. Ik hoop dat als van mij voor een camera een getuigenis wordt gevraagd, dat ik iets van die natuurlijke uitstraling zou mogen hebben die deze meisjes lieten zien. En ze wisten waar ze het over hadden, ondanks de pittige vragen die ze voorgeschoteld kregen.
Wil ik zo’n gesloten kerksysteem? Uit de grond van mijn hart: nee! Zo wordt de liefde van Christus niet zichtbaar. Inhoudelijk klonk te weinig door dat God juist verlorenen zoekt, zieken geneest, goddelozen vrijuit laat gaan. Ook de gelijkenis van het onkruid dat samen met de tarwe opgroeit blijft onderbelicht. Maar ondanks de afstoting is er ook iets aantrekkelijks. De Bijbel is veel duidelijker dan wij zijn. Gods oordeel is een realiteit. Vormen wij echt een contrastgemeenschap?
Maar ook hiermee zijn we niet klaar. Grotere duidelijkheid betekent niet dezelfde duidelijkheid. Haat de Heer homo’s? Haat hij niet de dader maar wel de daad? Niet de moslim maar wel de islam? Of is er een andersoortige duidelijkheid, waarin wij contrasteren met de vooroordelen om ons heen? Ik zoek naar de duidelijkheid van de liefde onder de ernst van de eeuwigheid.