Wie krijgt de zwarte piet voor de hofintrige, waarin de toenmalige koningin Juliana geheel in de ban kon komen van het medium Greet Hofmans, en die gepaard ging met een diepe huwelijkscrisis tussen haar en prins Bernhard? Juliana of Bernhard? Of Drees? Of de hofhouding van paleis Soestdijk? Er zou een boeiende roman over te schrijven zijn.
Als ik op het ND van 12 november afga, is chroniqueur Cees Fasseur tot de slotsom gekomen dat Juliana helemaal de weg kwijt was, en dat Bernhard goed door had wat er loos was. Redacteur Willem Bouwman volgt hem daarin, blijkens het volgende citaat:
Bernhard kan veel verweten worden: hij nam een vriendin mee op vakantie, hij vond apartheid geen probleem, hij liet al te goed merken dat zijn voorkeur uitging naar goed geklede, charmante, ondernemende vrouwen zonder tegenspraak – niet naar een vrouw als Juliana. Maar hij zocht het welzijn van de kinderen en doorzag de manipulaties van Hofmans en haar clan. Uiteindelijk, na jaren vol ergernis en mislukte pogingen om het huwelijk leefbaar te houden, bracht hij de zaak naar buiten.
In dit geval voel ik mij meer aangesproken door het perspectief van Elsbeth Etty. De buitenechtelijke escapades van Bernhard, die hij niet eens voor zijn vrouw verborgen hield, waren diep vernederend voor Juliana. De politiek onthield haar de mogelijkheid en het recht om van Bernhard te scheiden. Juliana zocht bevestiging, warmte en steun. Bernhard was de eerst aangewezene om haar die te bieden. Hij liet het afweten. Op haar beurt vernederde zij hem. Er ontstond een bitter conflict. Juliana liet zich kritiekloos in de armen van Hofmans drijven, die overigens geen slinkse bedoelingen had.
Wat ik voor me zie is een vrouw die een taak heeft aanvaard waar ze zich niet of nauwelijks tegen opgewassen voelt, en die feitelijk door haar man op een zeer pijnlijke manier in de steek wordt gelaten.
Is het waar wat Etty beweert, dat de christelijke minister-presidenten Beel en Gerbrandy een weerzin tegen mej. Hofmans hadden omdat ze buitenkerkelijk was, en dat als gevolg daarvan de regering de kant koos van Bernhard? Als dat waar is, treft het pijnlijk dat zij zich niet door een minstens even grote weerzin hebben laten leiden tegen de huwelijksontrouw van de prins.
Wat heeft Bernhard met zijn vreemd gaan aangericht? Hij heeft daarmee zijn vrouw te kijk gezet als iemand die als echtgenote tekortschoot. En tegelijkertijd heeft hij dat gevoel er bij haar in gewreven. Dat getuigt van minachting.
Hoe is het vanuit christelijk oogpunt mogelijk te doen wat vanuit feministisch perspectief uitgesloten is, namelijk Bernhards kwalijke falen als echtgenoot in een concessieve bijzin op de koop toenemen, en hem een pluim toekennen voor zijn heldere inzicht?
Wellicht is hij degene geweest die door echtelijke solidariteit het hele drama had kunnen voorkomen. Dan had Juliana niet door een diep gemis aan nabijheid, steun en respect haar heil elders gezocht. Dan was zij niet in vreemd vaarwater terechtgekomen, maar had zij evenwichtig kunnen groeien in haar taak.