Het valt mij telkens weer op dat ongelovige mensen zeer geroerd kunnen zijn door de muziek van Johann Sebastian Bach en de teksten die hij voor zijn muziek gebruikt. Maarten ’t Hart is een bekend voorbeeld. Vandaag in het ND lees ik van Ton Koopman, de bekende musicus en vertolker van Bach. Hij is niet een felle antigelovige zoals ’t Hart. Hij noemt zich niet ongelovig, al gaat hij niet veel naar de kerk. Wel wijst hij op hetzelfde verschijnsel. De Duitse filosoof Hegel moet hebben gezegd: als ik naar Bach luister, word ik voor even christelijk. Hij noemt ook de naam van Martin van Amerongen. Die is al weer een aantal jaren dood, maar hij kon als atheïst met veel ontroering over Bach praten en naar zijn muziek luisteren.
Wat kunnen we uit deze stand van zaken opmaken? Misschien wel dat muziek niet zo’n goed evangelisatiemiddel is. De mooiste muziek met de diepste menselijk herkenbare teksten waarin altijd het vertrouwen op God doorklinkt, weet mensen tot in het diepst van hun hart te raken, maar niet tot geloof te brengen. Dus weg met het optreden van gospelkoren in evangelisatiediensten, weg met de gedachte dat je via je koorlidmaatschap kunt bijdragen aan de verbreiding van het evangelie, weg met Kerstzangdiensten die erop gericht zijn een grote groep mensen te bereiken met het evangelie. Zo breng je mensen niet tot geloof. Hooguit raak je een diepe emotionele snaar, maar dat is niet genoeg.
Of loop ik nu te hard van stapel? Er is geen enkel middel waardoor wij kunnen bereiken dat mensen hun hart aan Jezus verliezen. Dat kan muziek niet, dat kan ons gesprek niet, dat kan een goede preek niet, dat kan een vriendschap niet. Wij zijn daar gewoon niet toe in staat, dat we die middelen inzetten om het hart van mensen te veranderen en naar God te neigen. Dat ligt buiten onze macht. Moeten we daarom maar geen enkele poging meer doen? Niet meer preken? Geen gesprekken meer voeren over het geloof? Geen vriendschappen meer sluiten met ongelovigen in de hoop dat je nader tot elkaar komt, ook als het over geloven gaat? Geen muziek meer inzetten om het evangelie kracht bij te zetten?
Dat gaat natuurlijk te ver. Het feit dat wij de effectiviteit van het evangelie in het leven van mensen niet onder controle hebben, niet met muziek en niet zonder, ontslaat ons niet van de taak in liefde van onze Heer te getuigen, al dan niet muzikaal. We doen dat omdat Hij het waard is, omdat Hij onze eervolle vermelding verdient, en omdat het goed voor de mensen is met Hem in aanraking te worden gebracht. Dat ouderwetse geloof was goed voor mijn vader en mijn moeder, het is goed voor mij, het is ook goed voor jou! Zo zingt een bekende negrospiritual.
Laten we dat maar doen met alle middelen die tot onze beschikking staan, ook met het middel van muziek. Alleen, laten we het niet van de middelen verwachten. Het is de Geest die ons in zijn goddelijke overmacht te sterk wordt. Aan Hem danken wij de effectiviteit van de verkondiging. Laten wij staan in zijn kracht. Zoiets doe je samen, want de Geest van God is de Geest van de gemeenschap. Muziek draagt ook bij aan gemeenschap. Je voelt je verbonden met elkaar in een gemeenschappelijke ervaring.
Hier doet zich het manco van een muzikaal optreden voelen. De gemeenschap die daar wordt gevormd is van voorbijgaande aard. Na de uitvoering gaat ieder weer zijns en haars weegs. Hoe anders is dat in een gemeenschap van gelovigen. Hoewel de kwaliteit van de muziek waarschijnlijk achterblijft bij die van een professionele uitvoering, kan de uitwerking wel eens krachtiger zijn, omdat muziek, gemeenschap, geloof en liefde elkaar versterken. Daar werkt de Geest.