Het lijkt me een prima idee om in 2010 een nationale synode te organiseren van alle kerken en groepen die hun historische en geestelijke wortels in de 16de eeuwse Reformatie hebben. Het getuigt van visie en moed van de synodepreses van de PKN om deze suggestie te lanceren. Het is van groot belang dat wij zoeken wat ons bindt en wat wij samen kunnen betekenen om het getuigenis van het evangelie met kracht te laten klinken. Daarmee is zo’n initiatief ruimschoots gewettigd. Graag denk ik mee over de uitvoering ervan. Op een aantal praktische vragen ga ik in.
Wie roept de synode samen?
In de geschiedenis van de kerken van de Reformatie in de Nederlanden is er maar één nationale synode geweest waarin alle kerken van gereformeerde belijdenis vertegenwoordigd waren. Dat was de synode van Dordrecht in 1618-1619. Deze kwam tot stand dankzij het initiatief van de overheid: de hoogmogende heren van de Staten Generaal. Dat is een ongewenste situatie. De kerken hebben hun eigen autoriteit, onafhankelijk van de overheid. Het is in onze tijd, gezien de nadruk op de scheiding van kerk en staat, ook een onmogelijke situatie.
Ik zie maar één mogelijkheid, dat is dat de initiatiefnemers de synode bijeenroepen. De PKN dus. Die heeft zich bij monde van de synodepreses ook als zodanig opgeworpen.
Aan welke gremia wordt het verzoek gedaan?
Als ervoor zou worden gekozen het verzoek aan de betreffende synodes en landelijke vergaderingen van andere kerkelijke verbanden te doen, kan 2010 niet worden gehaald. Het verzoek komt dan op de agenda van een vergadering terecht die misschien pas over twee of drie jaar samenkomt. De meeste kerken en groeperingen hebben echter wel een officiële of semi-officiële commissie of overleggroep die de contacten met andere kerken en groepen behartigt. Die zouden de uitnodiging kunnen ontvangen om hun kerkverband of geestelijke richting te vertegenwoordigen. Aan hen zou ook gevraagd kunnen worden uit de breedte van hun achterban ‘gewone’ gemeenteleden uit te nodigen, in een aantal dat in verhouding staat tot de grootte van die achterban.
Moet de Rooms-Katholieke Kerk ook worden uitgenodigd? De synodepreses is daar niet voor en geeft daarvoor een wat opportinistisch argument: dan zouden te veel reformatorische en evangelische kerken afhaken. Zelf zou ik daar in dit stadium ook niet voor zijn, maar dan op een meer principiële grond: De eenheid in belijden met de Rooms-Katholieke Kerk is nu helaas te beperkt voor zo’n gezamenlijke onderneming.
Waarover moet het gaan?
Zo’n eerste nationale synode sinds honderden jaren zou mijns inziens moeten gaan over de kern van het christelijke belijden: hier staan wij voor. Dat verhoogt de missionaire uitstraling van zo’n manifestatie. Dan gaat het wat mij betreft over de betekenis van Jezus Christus. Dat onderwerp zou in zeker vijf subthema’s kunnen worden verdeeld: Jezus, Christus, Zoon van God, Hoofd van de kerk, Redder van de wereld. Deze subthema’s kunnen ook weer worden onderverdeeld. Bij ‘Jezus’ denk ik aan: ‘De Heer redt’ (de trouw van God) en ‘Redder van zonden’. Bij ‘Christus’ is te denken aan ‘Koning’, ‘Profeet’, ‘Priester’, ‘Messias van Israël’. ‘Zoon van God’ is te verdelen in ‘Gezonden’, ‘Gehoorzaam’ en ‘Verhoogd’. Bij ‘Hoofd van de kerk’ denk ik aan ‘Gezag’, ‘Het lichaam’ en ‘De liturgie’. En ‘Redder van de wereld’ kan worden uitgewerkt in ‘Universele betekenis’, ‘Getuigenis wereldwijd’, ‘Werelddiaconaat’ en ‘Verwachting’.
In totaal zijn dit zestien deelonderwerpen, ondergebracht in vijf subthema’s.
Hoe wordt de uitvoering georganiseerd?
Het lijkt me toe dat de totale omvang van de synode niet groter moet zijn dan 250 deelnemers. Die kunnen verdeeld worden in zeventien subgroepen van elk zo’n vijftien leden, die afzonderlijk aan de gang gaan om elk een document van maximaal 400 woorden samen te stellen. Daarin mogen verschillen van inzicht worden geformuleerd, maar de nadruk dient te liggen op de gemeenschappelijke inzichten en de praktische betekenis.
Die documentjes worden samengebracht tot vijf hoofdstukken. Daarna worden plenair deze vijf hoofdstukken besproken. In principe wordt de tekst niet meer gewijzigd. Er wordt wel een discussieparagraaf aan toegevoegd.
Het zou een goede zaak zijn als op de vergaderingen het element van de viering een duidelijke plaats zou krijgen.
Wie zal dat betalen?
Ik denk dat de reis- en verblijfskosten voor rekening van de deelnemers moeten zijn, en dat de initiatiefnemende kerkgemeenschap garant moet staan voor de vergaderkosten. Achteraf kunnen ze proberen de kerkgemeenschappen van de andere deelnemers een deel van de kosten te laten dragen, maar of dit ook gebeurt zal afhangen van de welwillendheid van die kerken en groepen.
Resultaat
Wat komt hieruit voort? Het is te hopen en er mag voor worden gebeden dat het resultaat zal zijn een duidelijk getuigenis, een groeiende onderlinge waardering, en een grotere geloofwaardigheid van het christendom in de Nederlandse samenleving.