In de laatste drie nummers van De Wekker, het ‘Orgaan van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland’, zijn informatieve artikelen verschenen over mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis en allerlei praktische handvatten voor hoe ermee om te gaan. De schrijfster geeft daarin blijk van kennis van zaken. Voor pastores en andere gemeenteleden bieden ze een betrouwbare oriëntatie in de problematiek.
Over één kant van de zaak wil ik reagerend wat kritisch nadenken, dat is over de aanbevelingen voor de omgang ermee in de gemeente. Naast allerlei praktische aanwijzingen die met de aard van de stoornis te maken hebben, pleit de schrijfster ervoor een vaste groep gemeenteleden te vormen om de zorg en aandacht voor een borderlinepatiënt te verdelen. Daarbij zou te denken zijn aan een gecoördineerde bezoekregeling of een tiental adressen waar een borderlinepatiënt vogens een vast schema bijvoorbeeld op de zondagen kan mee-eten. Bij adviezen in deze richting beginnen er bij mij een aantal vragen te kriebelen.
De eerste vraag is: Zijn er op deze manier wel voldoende mensen te vinden? Het probleem met dit soort analyses en adviezen is, dat volledig gefocust wordt op een klein segment van in de gemeente aanwezige problemen. Een andere keer wordt alle aandacht gevraagd voor leden met een homoseksuele geaardheid, voor gehandicapten, voor alleengaanden, ongewenst kinderlozen, mensen die rouw verwerken, eenoudergezinnen, werklozen en arbeidsongeschikten, mensen met stemmingsstoornissen, ouders met ADHD-kinderen, volwassenen met PDD-NOS of KOPP-problemen (Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problemen), mensen met oorlogstrauma’s, vrouwen met fibromyalgie, mensen met MS, of jongeren die dreigen af te haken. De borderliner is niet de enige met problemen. De gemeente waarin hij of zij (meestal zij) een plaats heeft, is er vol van. Kunnen we voor al die categorieën groepen gemeenteleden vormen die om mensen met een specifieke problematiek heen staan?
Mijn tweede vraag is: Zijn groepen gemeenteleden wel in staat een goede persoonlijke relatie met een borderliner te ontwikkelen? De schrijfster van de artikelen heeft oog voor de problemen juist ook in de relationele sfeer. Een borderliner kan een ander idealiseren, maar ook manipuleren met emotioneel gedrag of dreiging met zelfmoord of zelfbeschadiging, en de stemming kan zo maar omslaan van idealisering naar verguizing. Het centrale kenmerk van borderline is instabiliteit: in zelfbeeld, in relaties en in de manier waarom de dingen worden waargenomen. Als een groep gemeenteleden wordt gevormd om met de beste bedoelingen aandacht aan een borderliner te geven, voorspel ik dat het binnen de kortste keren hommeles is. Je moet zeer goed geïnstrueerd en getraind zijn en zelf een evenwichtige persoonlijkheid zijn die veel kan incasseren, om op de langere duur een goed contact te kunnen onderhouden.
Mijn derde vraag bij het voorstel is, of de borderliner bij deze benadering niet te veel als patiënt wordt behandeld. Het nadeel daarvan is, dat een groot deel van de eigen verantwoordelijkheid van zo iemand wordt afgenomen. Wíj gaan een sociaal netwerk voor haar organiseren, in plaats van dat zo iemand dat zelf doet. Een extra factor is, dat borderline maar niet een ‘aandoening’ is waar je last van kunt hebben, de stoornis is met iemands persoonlijkheid verweven en daar maar moeilijk van los te maken. Iemand zal zelf met al haar zwakheden en beperkingen haar weg in het leven moeten vinden.
Veel personen met borderline hebben een intensieve begeleiding nodig. Ik ken behandelvormen die groepstherapie combineren met persoonlijke begeleiding. In crisissituaties kunnen mensen dan een beroep doen op een sociaal psychiatrisch verpleegkundige die hun is toebedeeld. De taak van zo’n SPV-er kan zwaar zijn. Ik heb veel respect voor mensen die hiertoe bereid zijn. Dan is het natuurlijk ook belangrijk dat er een of twee mensen in de gemeente zijn, die met liefde en kennis van zaken contact onderhouden. Het is van groot belang dat een gemeentelid met borderline voor problemen over geloof of in de relationele sfeer iemand heeft die zij in vertrouwen durft te nemen.