Een recent item op het journaal: van de 10,8 miljoen koelkasten heeft de helft een veel te hoog energiegebruik. Een koelkast van 7 jaar oud gebruikt zoveel meer energie, dat inruil voor een nieuwe € 50 op jaarbasis scheelt. Een nieuwe koelkast is dus én voordelig in de portemonnee én goed voor het milieu. Dat laatste betwijfel ik. Ik vermoed dat deze conclusie het gevolg is van blikvernauwing.
Laten we eens een grove berekening maken. De vervanging van 5 miljoen koelkasten op korte termijn zou goed zijn voor het milieu. Laten we ervan uitgaan dat een koelkast gemiddeld 15 jaar meegaat. Er worden dus bijna 11 miljoen koelkasten vervangen in 15 jaar. Als dit op een regelmatige basis gebeurt, betekent dit dat er per jaar ongeveer 720.000 (= (10,8:15) miljoen) oude koelkasten worden gesloopt en minstens evenveel nieuwe geleverd.
Nu wordt ervoor gepleit om op korte termijn, laten we zeggen in één jaar, 5 miljoen koelkasten te slopen en te vervangen door evenveel nieuwe. Dat is ongeveer 7×720.000 koelkasten, zeven keer zo veel. Dat heeft grote gevolgen, zowel aan de kant van de demontage als van de fabricage.
Beginnen we aan de kant van de demontage. Realiseren we ons hoeveel meer afvalstoffen er in het milieu terechtkomen? Het gaat om de restmaterialen van meer dan 4 miljoen extra koelkasten. Leg dat eens over heel Europa heen, dan gaat het om de afvalstoffen van zeker 100 miljoen extra afgedankte koelkasten. (Ik geef toe dat deze schatting een slag in de lucht is, maar in ieder geval is ze niet te hoog.) Nu mogen er sinds 1999 geen koelkasten met CFK’s meer worden verkocht, zodat de milieubelasting wel aanzienlijk is verminderd, maar toch blijft er genoeg rommel over.
Waar is de capaciteit om al deze apparaten te slopen en fatsoenlijk te verwerken? Dit wordt een chaos, waar lepe lieden dan weer mogelijkheden in zien om de wet te ontduiken en het milieu extra te belasten ten bate van eigen gewin, bijvoorbeeld door ze clandestien weg te sluizen naar Afrika. Bovendien is na één jaar een groot deel van deze capaciteit weer overbodig geworden. Wat moeten we daar weer mee aan?
Evenveel nieuwe extra koelkasten moeten worden geleverd, 4 miljoen in Nederland, een slordige 100 miljoen in heel Europa. Hoeveel extra grondstoffen onttrekt dat aan de aarde? Hoeveel extra CO2-uitstoot wordt er veroorzaakt bij de productie? En niet alleen de koelkasten moeten worden gefabriceerd, er moet ook zeven maal zoveel productiecapaciteit ontstaan, fabrieken en machines die de koelkasten kunnen maken. En na een jaar zijn ze grotendeels weer overbodig. Tel maar bij elkaar op.
Al met al is het zeer twijfelachtig of het milieu er echt beter van wordt. Zullen we proberen in onze rekensommen álle factoren mee te tellen? Dan komen we niet tot de conclusie dat we alle koelkasten van 7 jaar en ouder ineens moeten vervangen, maar dat we dat beter geleidelijk aan kunnen doen, zodat zowel aan de verwerkingskant als de productiekant de beschikbare capaciteit kan worden benut zonder dat er onverantwoorde situaties ontstaan.
Vermoedelijk is dit ook de bedoeling van het persbericht. Hoe duidelijker de boodschap, hoe groter de waarschijnlijkheid dat een bepaald percentage ontvangers daarnaar ook handelt. En dan wordt het doel van een gematigde toename van de vervanging bereikt. Alleen voel ik me als nieuwsontvanger door de eenzijdige voorstelling van zaken een beetje in de maling genomen.