Met de aankondiging van zijn actie om plastic embryo’s huis aan huis te laten bezorgen, heeft de heer Bert Dorenbos, directeur van de stichting Schreeuw om Leven, het nodige stof doen opwaaien. Critici beoordelen zijn actie als smakeloos en kwetsend voor vrouwen met een onvervulde kinderwens of nadat ze een miskraam hebben gehad of een abortus hebben laten plegen. Over het algemeen ben ik geen fan van de heer Dorenbos. Daarvoor vind ik zijn acties te schreeuwerig. Toch verdient hij een faire beoordeling. Vandaar deze beschouwing.
Het zal niet moeilijk zijn zich een voorstelling te maken van de manier waarop hij op de verwijten reageert. Hij zal van mening zijn dat de eventuele smakeloosheid en kwetsing in het niet vallen bij het schreeuwende onrecht dat aan ongeboren mensenlevens wordt aangedaan. En wie met hem van mening is dat ook een ongeboren mensenleven volwaardig en beschermwaardig mensenleven is, moet dat met hem eens zijn.
Er is nog een factor waarop hij zich kan beroepen. Om een publieke discussie los te maken is vaak een forse prikkel nodig. Er zijn diverse voorbeelden van ambtelijk aangestuurde publieke debatten die op een jammerlijke mislukking zijn uitgelopen, gewoon omdat ze niet van de grond kwamen.
Daarentegen is er een duidelijk voorbeeld waarin het wel lukte het debat los te trekken. Dat is de donorshow van BNN. Drie nierpatiënten streden om de eerste prijs, een donororgaan dat beschikbaar werd gesteld door een doodzieke vrouw. Alom werd er schande van gesproken. Woorden als ‘smakeloos’ en ‘kwetsend’ waren ook hier niet van de lucht. Aan het einde van de uitzending bleek het doorgestoken kaart te zijn. Er werd geen orgaan beschikbaar gesteld, de vrouw had geen levenbedreigende hersentumor. Een jaar later kreeg het programma een prestigeuze Emmy Award, omdat de makers erin waren geslaagd het thema weer op de kaart te zetten.
Dorenbos heeft er belang bij dat die discussie gevoerd wordt. Het lijkt erop dat na verloop van jaren ook christenen zich neerleggen bij een abortuspraktijk waar ze het niet mee eens zijn maar waar ze langzamerhand wel aan gewend raken. Dat zijn actie veel stof zou doen opwaaien heeft hij natuurlijk wel voorzien en ongetwijfeld ook beoogd. Doelbewust heeft hij gekozen voor driedimensionale poppetjes op ware grootte. Die spreken meer tot de verbeelding dan tweedimensionale foto’s. Laat er maar schande van gesproken worden. Dat geeft hem munitie om schande te spreken van het veel grotere onrecht dat ongestraft en zelfs beschermd door de wet geschiedt.
Misschien kan hem manipulatief handelen verweten worden. Er ontbreekt aan de replica’s namelijk een essentieel element. Dat is de navelstreng. De navelstreng staat voor de verbondenheid met de moeder. Voorstanders van een liberale abortuspraktijk ontlenen er een argument aan: het gaat nog niet om een zelfstandig levensvatbare mens, maar om een aanhangsel aan de vrouw. Pas als de vrucht zonder navelstreng levensvatbaar is, is sprake van beschermwaardig menselijk leven.
Het gaat mij niet om de inhoudelijke discussie. Dan zouden nog veel meer argumenten pro en contra moeten worden genoemd. Het gaat nu om de vraag of Dorenbos met zijn actie recht doet aan de situatie. Men kan evenwel betwijfelen of het emotionele effect van het poppetje minder zou zijn, als het wel een navelstreng zou bevatten.
Het belangrijkste bezwaar waardoor de actie van Dorenbos wordt gedrukt, lijkt me gelegen in de effectiviteit. De actie is dunkt me niet effectief. Hoe laat dat zich verklaren, als je die aanlegt tegen de actie van BNN? Het verschil met de genoemde show van BNN is, dat daar een thema onder de aandacht werd gebracht dat op zichzelf genomen op grote welwillendheid kon rekenen, namelijk de bereid om na je dood organen af te staan ter verlenging en verlichting van het leven van een medemens. Hier gaat het echter om een thema dat in brede kringen weerstand oproept. Als dan ook nog eens de vorm van de actie weerstand oproept, kun je verwachten dat het effect averechts zal zijn.
Of is het hem er vooral om te doen christenen wakker te schudden?