In de publieke opinie wordt stelselmatig de belangrijkste oorzaak en voedingsbodem van het Israëlisch-Palestijnse conflict miskend. Mijns inziens is dat de Arabische weigering vanaf het begin de Joodse staat Israël te erkennen. Vandaar dat men van die zijde ook nooit echt heeft willen onderhandelen over een twee-statenoplossing. Om aan die eenzijdigheid een tegenwicht te bieden heb ik mij sinds kort geabonneerd op de Nederlandse uitgave van Israel Today, geschreven vanuit Joods-messiaans perspectief. Het lezen van het eerste nummer dat mij werd toegestuurd brengt mij tot de volgende bespiegeling.
Een bijdrage van de hoofdredacteur Aviel Schneider waarschuwt dat het conflict steeds meer de trekken van een religieus conflict krijgt. Het Westen onderschat nog steeds de daaraan verbonden gevaren van fanatisme en escalatie. Aan de ene kant zijn het moslims die het religieuze register opentrekken en een gewelddadige jihad propageren. Maar aan de andere zijde is het de orthodoxe minderheid van het Joodse volk dat het hele volk in een religieuze oorlog dreigt te sleuren door haar Bijbels gemotiveerde aanspraken op het land met daden te onderstrepen en provocerend naar de Tempelberg te gaan, nu het domein van vijf moskeeën, om daar te bidden. Aan weerszijden gaat het om absolute, spiritueel geladen waarheidsclaims die geen ruimte laten, letterlijk, voor mensen die anders denken.
Ik onderken de ernst van de situatie die ons daarmee op het hart wordt gebonden. Toch is de positie van het tijdschrift me niet helemaal duidelijk. In zijn openingscolumn stelt de hoofdredacteur namelijk zelf dat het Westen de Bijbelse aanspraak van Israël op het land beter zou moeten begrijpen. Het gaat volgens hem om de vraag aan wie het land is beloofd. Als we geloven dat de Bijbel het eerste en het laatste woord heeft, dan is doorslaggevend dat God het land heeft beloofd aan de voorvaders van het Joodse volk. Dan zien we het ook als vervulling van Bijbelse profetieën dat het Joodse volk naar het land terugkeert, aldus de auteur. Maar door het zo te stellen, maakt hij zelf het conflict tussen Joden en Palestijnen tot een religieus conflict. De strijd om het land is dan namelijk in zijn ogen een Bijbelse strijd, waarin God aan de kant van Israël staat. Hoe heb ik het nu? Aan de ene kant waarschuwt hij dat moslims en orthodoxe Joden van het conflict een religieus conflict maken en het daarmee radicaliseren en intensiveren. Aan de andere kant gooit hij olie op het vuur van de strijd door zelf te verklaren dat de aanspraken ook op de westelijke Jordaanoever heilig zijn, want door God gesanctioneerd.
Naar mijn inzicht wijst de Bijbel ons een andere richting. Het Hebreeuwse erets en het Griekse gè kunnen zowel aarde als land betekenen. Het lijkt soms wel of Gods belofte van het land uitloopt op zijn zegen over de aarde. Het land is bedoeld als toonbeeld van hoe het moet gaan op de aarde. Psalm 72 is daarvan een mooi voorbeeld. De koning van God in de lijn van David zal Gods vrede en recht brengen over de hele aarde, van zee tot zee, en van de grote rivier tot aan de einden van de aarde. Jezus is de grote Zoon van David, de door God gezalfde Messias, die het koninkrijk van God op aarde brengt. Het houdt geen halt bij de grenzen van het land. Die grenzen worden doorbroken. Als het Nieuwe Testament aan een apart land voor het Joodse volk zou denken, zou er ook sprake moeten zijn van een wettige regering. Vanuit Bijbels perspectief zou dat een koning zijn. Maar het is ondenkbaar dat er in het nieuwtestamentische denken naast koning Jezus en zijn rijk plaats is voor een afzonderlijk koninkrijk van Israël met een eigen koning naast of onder Jezus Messias op een eigen troon in Jeruzalem.
Wie deze voorstelling van zaken huldigt, krijgt snel het verwijt de vervangingstheologie aan te hangen. Die houdt in dat de kerk Israël heeft vervangen als volk van God, en dat de oudtestamentische beloften geestelijk worden vervuld. Ik denk echter niet zozeer in termen van vervanging, maar meer van uitbreiding. Het land wordt verbreed tot aarde, en alle volken zijn welkom als zij koning Jezus erkennen. Daarmee is geen politieke blauwdruk gegeven, maar wel het conflict aan joods-christelijke zijde van zijn religieuze lading ontdaan.
Deze blog is op 28 december 2015 verschenen als column in het Nederlands Dagblad.