Nee, ik was er zelf niet bij op de ambtsdragersconferentie van 30 maart, toen prof. dr. Herman Selderhuis zijn inleiding hield over de ontwikkelingen in de CGK over vrouw en ambt, maar toch wil ik erop reageren. Dat doe ik aan de hand van het artikel van Gerard ter Horst in het ND, en ik beperk me tot de citaten die hij uit het betoog van Selderhuis geeft. Het verslag is verschenen in de krant van 1 april, maar gezien de ernst die uit het stuk spreekt ga ik ervan uit dat het geen grap is.
Selderhuis spreekt van een crisis in de kerk, nu op diverse plekken kerkenraden het voornemen uiten om vrouwen te kandideren voor een van de ambten. Dat is officieel niet toegestaan, dus de verhoudingen komen op scherp. Hij pleit voor een pauze in de besluitvorming, omdat anders de boel op hol kan slaan en er ongelukken gebeuren.
Een pleidooi voor bedachtzaamheid moet altijd serieus genomen worden, maar dan moeten er vervolgens wel zuivere argumenten worden gebruikt om het gesprek op niveau te voeren. Daar ontbreekt het in dit geval aan. Diverse overwegingen worden in het verslag naar voren gebracht die mij niet kunnen overtuigen, omdat ze de zaak sterk simplificeren. Het klinkt allemaal lekker direct en eenvoudig, maar aan wat er speelt wordt geen recht gedaan. Zo worden we op het verkeerde been gezet.
Laat ik beginnen met de kern van de kwestie. Selderhuis wordt aldus geciteerd:
Iets is goed of niet goed. Het kan niet, volgens de Schrift, of wel. Als het niet kan, dan kun je niet gedogen. Dan hol je het hele kerkelijke bestaan vanbinnen uit, dat is geen optie.
De voorstelling van zaken dat iets wel kan volgens de Schrift of niet, is dubieus. Daar zit altijd onze eigen interpretatie tussen. De een vindt dat het niet kan volgens de Schrift, de ander vindt van wel. Het is niet moeilijk uit te leggen hoe dat komt. Er worden in de Bijbel principes gegeven, maar ook uitwerkingen die mede afhankelijk zijn van de historische situatie. Er kan dus verschil van inzicht ontstaan over de vraag: hoe ver gaat het principe en waar begint de uitwerking? Bij de verhouding van man en vrouw is die vraag ook aan de orde: hoort de ondergeschiktheid van de vrouw aan de man bij het principe van het onderscheid tussen man en vrouw, of hoort het bij de uitwerking?
Feitelijk heeft de CGK-synode van 1998, waar de toegang tot de ambten alleen aan broeders werd toebedeeld, deze ruimte voor verschil in inzicht ook erkend. Zij heeft uitgesproken dat de Schriftuurlijke argumentatie van het voorstel om vrouwen buiten de ambten te sluiten schriftuurlijk verantwoord is. Deze voorzichtige formulering wijkt duidelijk af van wat de meerderheid van de studiecommissie had geformuleerd:
dat uit het geheel van het spreken van de Heilige Schrift geen andere conclusie kan worden getrokken dan dat in de gemeente van Christus vrouwen geen ambtelijke positie kunnen bekleden.
De voorzichtigheid van de synode is des te sprekender tegen de achtergrond van het feit dat er een minderheidsrapport lag dat op grond van de Bijbel argumenteert dat openstelling van de ambten voor zusters uit de gemeente wél verantwoord is. De synode heeft deze visie niet als onschriftuurlijk verworpen. Men heeft de zaak niet op de spits gedreven, maar voor een praktische oplossing gekozen waarmee de kerken nog 20 jaar hebben kunnen leven.
De synode van 1998 heeft zich dus niet laten vangen in het dilemma óf het is goed óf het is niet goed. De versimpeling van Selderhuis doet geen recht aan de prudentie van de kerken.
Maar laten we Selderhuis tegemoetkomen en aannemen dat hij ten diepste gelijk heeft: óf het is goed óf het is niet goed volgens de Bijbel. Dan wordt het hoog tijd dat wij de inhoudelijke discussie daarover gaan voeren. In april 2018 heb ik een boekje laten verschijnen, Meedenken met Paulus, waarin ik een principieel pleidooi voer voor de aanvaarding van vrouwelijke ambtsdragers. Driekwart jaar is het oorverdovend stil gebleven rond deze publicatie. Er kwamen al spoedig enkele sympathieke reacties, maar principiële oppositie bleef uit. Onlangs kwamen er kritische besprekingen in De Wekker door prof. dr. Maarten Kater en in Nader Bekeken door prof. dr. Wim van Vlastuin. Hun kritische opmerkingen zijn echter niet overtuigend (vergelijk mijn blogs van respectievelijk 2 en 25 maart 2019). Dat betekent: er is bijbels-theologisch nog veel werk te doen!
Eén argument van Selderhuis voor de Schriftuurlijke juistheid van het synodebesluit in 1998 moet nog worden genoemd:
… dat het niet maar onfatsoenlijk, maar onkerkelijk en naar mijn gedachte zondig is als je besluiten die we biddend, bij een open Bijbel en na overleg samen genomen hebben, naast je neerlegt.
Hierin heeft hij gelijk. Je kunt kerkelijke besluiten niet zomaar naast je neerleggen. Maar wat als je tot de conclusie komt dat de Schrift de ruimte geeft aan vrouwelijke ambtsdragers? Dan kan het feit dat die besluiten biddend bij een open Bijbel genomen zijn toch niet een argument vormen om toch aan het genomen besluit vast te houden? De overtuiging dat we elkaar uit naam van het evangelie geen onnodige lasten moeten opleggen geeft dan de doorslag. Daarom sluit ik me graag aan bij het volgende:
… dat het even onkerkelijk en naar mijn gedachte zondig is het kerkverband te gebruiken om een ander mijn wil op te leggen.
Dat betekent dus: als de wiedeweerga het inhoudelijke theologische gesprek aangaan over wat de Schrift in onze tijd op dit punt te zeggen heeft.
Selderhuis pleit voor een pauze in de besluitvorming. Dat bevredigt niet. De praktijk is: als er geen druk op staat, gebeurt er niets. Dan moet het maar onder druk gebeuren. Maar inderdaad: niet zomaar de besluiten naast je neerleggen. Eerst het inhoudelijke gesprek.
Onze classis Den Haag kapte dat af, toen Gouda een Bijbels onderbouwde instructie over vrouw en ambt indiende. Hopelijk gaat de PS ons appel daartegen toekennen (op 3 april 2019) en alsnog onze instructie doorsturen naar de synode.
Een volgende bijdrage gaat over wat Selderhuis zei over de kerk.