De stille tocht in Haaksbergen naar aanleiding van de dood van een kind en twee volwassenen bij een uit de hand gelopen stuntactie van een monstertruck heeft bij mij wat vragen opgeroepen. Laat vooropstaan dat ik de verslagenheid over de afloop van het drama begrijp en dat ik het meeleven van een hele dorpsgemeenschap waardeer, maar dat neemt niet weg dat een lichte bevreemding zich van mij meester maakte.
Stille tochten zijn van origine stille protestmarsen. Denk aan de massale tochten na het bekend worden van het misbruik van en de moord op minderjarige meisjes in België, of aan soortgelijke acties na de dodelijke afloop van zinloos geweld. Witte bloemen of witte ballonnen symboliseren dan de onschuld van de slachtoffers. Stille protestmarsen vragen aandacht voor onrecht en mobiliseren het verzet daartegen. Het is een aanklacht tegen de verantwoordelijken.
Is dat hier ook aan de hand? Ik zou zeggen van niet. Hier is gewoon sprake van een ongeluk, mede veroorzaakt door ondeskundigheid bij hen die de veiligheid moeten borgen. Trouwens, de burgemeester liep voorop, en hij is de eerstverantwoordelijke voor openbare orde en veiligheid. Bovendien is iedereen verantwoordelijk die de stuntshow heeft bijgewoond. Het is heel dubbel, dat je je laat amuseren door die wanstaltige gevaarlijke voertuigen. Want hoe je het ook wendt of keert, de aantrekkingskracht van zulke stunts is toch dat het steeds net goed gaat. Dat betekent dat er een risico is dat het ook een keer fout gaat. Die opwinding wil je meemaken, een leeg en riskant vermaak.
Wat heeft in dit verband de witte roos voor betekenis die velen bij zich droegen? Geen, voor zover ik kan overzien. Een leeg gebaar. Onschuld is er alleen voor het kind. Nieuwe gezamenlijke rituelen zijn goed, om vorm te geven aan nieuwe gezamenlijke ervaringen. Maar zoals het nu is vormgegeven, is het ritueel zonder betekenis.
Volgens burgemeester Gerritsen was de tocht een betuiging van medeleven aan de nabestaanden van de slachtoffers en was het goed dat alle bewoners om elkaar heen gingen staan. Maar waarom dan een tocht? Waarheen? Als ik een vergelijking zoek, moet ik denken aan dodenherdenking. Dan is er ook een stille tocht. Maar die heeft een doel. Samen trekt men op naar een herdenkingsmonument. Deze stille tocht had als oogmerk om elkaar heen te gaan staan en medeleven te betuigen. Is aanwezigheid op de begrafenisplechtigheden daarvoor niet een meer geëigend middel?
Ten slotte begrijp ik niet wat de kerken voor ogen hebben gehad met hun beslissing deze tocht mede te organiseren. Wat hebben de kerken met monstertrucks en braderieën op de dag des Heren? Hoe kunnen de kerken, die toch geacht worden affiniteit te hebben met rituelen, hun medewerking verlenen aan zo’n inhoudsloos ritueel? Zagen zij hun kans schoon in een gat te springen dat door een onverwacht collectief rouwmoment was gecreëerd, en de kans aan te grijpen hun maatschappelijke relevantie te bewijzen?
Kortom, vragen. Een dwaas volksvermaak wordt gevolgd door een misplaatst rouwritueel.