‘In geen geval’, zal Maxime Verhagen antwoorden, als hem de vraag zal worden gesteld of het CDA zijn ziel verkoopt door samen te werken met de PVV. ‘Dat is nu precies de grote moeite die we hebben’, zal de reactie zijn van mensen als Kees Veerman en Ab Klink. Hoe is het mogelijk dat binnen het CDA zulke tegengestelde geluiden om de voorrang strijden?
Laten we eens kijken naar hun achterliggende argumentatie. Voor Verhagen maakt een gedogende PVV geen deel uit van het VVD-CDA-kabinet. Wilders geeft steun aan de economische afspraken die tot 18 miljard bezuinigingen moeten leiden, hij krijgt op enkele punten zijn zin en voor het overige zijn hij en Verhagen vrije mannen. Over integratie mag hij zeggen wat hij wil en daarover mag ook het CDA zeggen wat het wil. Die vrijheid neemt Geert Wilders toch wel, dus op dat punt maakt de medewerking van de PVV aan een minderheidskabinet geen verschil.
De critici binnen het CDA taxeren de situatie anders. In de nagestreefde constructie is de regering met het CDA afhankelijk van de PVV. Dan moet er tussen de betrokken partijen voor een werkbare regering op een dieper niveau herkenning zijn van wat men met de samenleving beoogt. Politiek is meer dan een kwestie van concrete afspraken. Politiek heeft te maken met visie op de toekomst, en daarom met gedeelde waarden. En die wederzijdse herkenning ontbreekt.
Dit spitst zich toe op de houding tegenover minderheden. Wilders speelt bevolkingsgroepen tegen elkaar uit. De democratie vraagt om onderling respect. Daarom is de politieke ambitie van Wilders ten diepste ondemocratisch, ook al is hij via democratische verkiezingen aan zijn 24 zetels gekomen. Kan het CDA daarmee in zee gaan?
De polariserende werking van Wilders beperkt zich trouwens niet tot bevolkingsgroepen. Volgens de brief van Klink waarin hij aangeeft niet verder te kunnen onderhandelen met Wilders, heeft laatstgenoemde al aangegeven dat bij de presentatie van het regeringsbeleid hij zich vrij zal voelen op een manier commentaar te leveren waarbij de regeringspartijen het schaamrood op de kaken zal staan. Die moeten dan maar even de andere kant opkijken.
Berust deze ontboezeming van Klink op waarheid? De waarschijnlijkheid is aan zijn kant. Wilders gedraagt zich namelijk voortdurend op deze wijze. Hij sprak van ‘die vreselijke CDA-mastodonten’, prominenten die hun sporen in de politiek hebben verdiend, onder wie oud-ministers en oud-premiers. En hoe reageerde Verhagen op deze neerbuigende kwalificatie? Hij keek de andere kant op.
Ik ben geneigd de vraag in de titel bevestigend te beantwoorden. Daarvoor verwijs ik naar de manier waarop Ab Klink behandeld is. Hij is afgeserveerd als dissident, terwijl hij toch als directeur van het wetenschappelijk bureau bij uitstek de bewaker en bezieler van het CDA-gedachtegoed is geweest. De druk was voor hem te groot om vruchtbaar in de Tweede Kamer werkzaam te kunnen zijn. En wat zendt de CDA-fractie als geheel voor signaal uit? Opluchting dat nu de besprekingen met VVD en PVV verder kunnen gaan. Regeren is belangrijker dan het hooghouden van elementaire principes. Macht gaat boven respect. Het is een tendens die we in heel West-Europa kunnen signaleren. Dat maakt het nog zorgwekkender.
Van harte hoop ik dat ik mij vergis.