De publieke opinie is eensgezind. Het huidige bewind in Syrië moet weg. De manier waarop het zijn macht misbruikt om het bloed van zijn eigen onderdanen te vergieten is hemeltergend. De opstandige groepen moeten worden gesteund. En, laatste duit in het zakje door het redactionele commentaar van het ND vandaag, de internationale gemeenschap moet nu eindelijk samenwerken en ingrijpen.
Gevoelsmatig ga ik daar volledig in mee. Alleen zit ik met de verantwoording van dit standpunt tegen de achtergrond van mijn verankering in de gereformeerde traditie. Ik mis deze verantwoording bij opiniemakers die van een gezindheid zijn die vergelijkbaar is met die van mij. Daarom leg ik daar de vinger bij.
Wat is de aanleiding voor de opstand in diverse Syrische steden, nu ongeveer een jaar geleden? Dat zijn de volksprotesten in islamitische landen als Tunesië, Egypte, Jemen en Lybië. Voor een deel gelden daar dezelfde overwegingen die ik hier naar voren breng met betrekking tot Syrië. De beelden die de loop der dingen in die landen vertonen hebben overeenkomsten: een repressieve regering, verwaarlozing van sociale vraagstukken, gebrek aan democratie. Wettigt deze combinatie van klachten een volksopstand tegen het wettige gezag?
Niet volgens wat ik uit de Bijbel, de belijdenis en de theologische traditie meegekregen heb. Met een beroep op de Bijbel wordt in deze traditie verdedigd dat de overheid door God gegeven is en dat wij geroepen zijn haar te gehoorzamen, tenzij van ons dingen vraagt die tegen zijn wil ingaan.
Als Pilatus aan Jezus voorhoudt dat het in zijn macht staat Hem vrij te laten of te kruisigen, antwoordt Jezus dat hij deze macht heeft alleen doordat hem die door God gegeven is (Johannes 19:11). Ook al gebruikt Pilatus zijn macht verkeerd en is hij daardoor moreel en juridisch schuldig, het gebruik van die macht is in politieke zin legitiem.
Calvijn staat schoorvoetend opstand tegen een gevestigde tirannieke overheid toe onder strikte voorwaarden. De opstand is wettig indien God overduidelijk een publieke verlosser verwekt, of als die geleid wordt door lagere overheidspersonen die het volk vertegenwoordigen. Aan die laatste voorwaarde is wellicht in Lybië voldaan, maar hoe zit dat in Syrië?
In Syrië zijn de oppositiegroepen erg verdeeld. Het is pas zeer onlangs onder buitenlandse druk gelukt een verenigd front te vormen. De Syrische christenen zijn er niet beter mee af. Alle christenen in een van de opstandige steden, Homs, zijn gevlucht, op een na, een bejaarde man van 84, die niet weg wilde trekken. Die hebben ze toen maar gedood. Hoe kan men hier spreken van een gerechtvaardigde volksopstand onder leiding van lagere overheidspersonen?
Mijn probleem is niet dat de opstand tegen het wrede Syrische regime mij tegen de borst zou stuiten. Ik heb er alle begrip voor. Mijn probleem is hoe gemakkelijk christenen in de algemene opinie meegaan zonder duidelijk verhaal. Ik heb de indruk dat mijn geloofsgenoten in Nederland zich meer laten leiden door de gedachte van de volkssoevereiniteit dan door de gedachte dat de overheid haar macht van God gekregen heeft. Daarmee hebben zij zich gewonnen gegeven aan een moderne gedachte die begint bij de mens, in plaats van te beginnen bij God.
Met hiervoor aandacht te vragen wil ik niet über-principieel doen, maar gewoon eerlijk onder ogen zien waar wij staan. Waar staan wij eigenlijk? Laat de Duitse bezetting er liefst buiten, want toen ging het evident niet om onze wettige overheid. Die zat in Londen. Wel over de vraag of de Duitsers in opstand mochten komen tegen het nazi-regime, en vooral, op welke gronden. Ook hier gevoelsmatig geen enkel verschil in beoordeling. Maar laten we ons eens helder verantwoorden.