Boeren hebben het gevoel dat ze met de rug tegen de muur staan. Hun inkomen, hun wijze van leven, hun toekomst en die van hun kinderen staat op het spel. Dat verklaart de heftige acties die nu al een poos aan de gang zijn. Zij voelen zich niet begrepen en hebben het idee dat ze tot het kind van de rekening worden gemaakt. Toch heb ik mijn vraagtekens.
De stikstof
Alles wordt nu op de stikstofnormen gegooid. Eerst worden bepaalde gebieden tot natuurgebied verklaard en als zodanig behandeld, wat al een aantal boeren de kop heeft gekost, vervolgens wordt de stikstofnorm voor boeren in de buurt daarvan zo scherp gemaakt, dat er maar één ding rest: stoppen met je boerenbedrijf. Dat steekt, zeker als je bedenkt dat die stikstofnorm in Brussel is bedacht, en dat stikstof niet eens het grootste milieuprobleem veroorzaakt. De focus op stikstof is grotendeels kunstmatig. Typisch weer zo’n regel die ambtenaren van achter hun computer hebben bedacht.
Maar als het waar is dat het stikstofprobleem slechts een kleinigheid is ten opzichte van andere milieuproblemen, laten we dan dat grote geheel ook onder ogen zien: de kunstmatig te laag gehouden grondwaterstand, het gebruik van kunstmest, de productie van methaangas door de koeien – een zeer schadelijk broeikasgas.
Vanuit deze totaliteit van bedreigingen van het milieu door het boerenbedrijf wordt de druk op de boeren alleen maar groter. Laat het waar zijn dat stikstof maar een klein detail is in het geheel, dat detail kan wel een aangrijpingspunt worden om het grote geheel aan te pakken. We komen toch niet verder door het alarmerende mondiale klimaatprobleem te ontkennen of te bagatelliseren.
De overheid en de banken
Tien jaar geleden moedigde de overheid nog schaalvergroting aan, en banken probeerden boeren te bewegen met nieuwe kredieten grotere stallen te bouwen voor meer vee. En nu mag het ineens niet meer! Begrijpelijk, die verontwaardiging. De overheid is onbetrouwbaar, daar is geen peil op te trekken. Bovendien stapelt de overheid al jaren milieumaatregel op milieumaatregel, waarmee de boer op kosten wordt gejaagd.
Ook hier begrip mijnerzijds, maar niet alleen begrip. Dat de overheid wispelturig en kortzichtig is, heeft ermee te maken dat we in een democratie leven, die is per definitie wispelturig. De waan van de dag regeert. Als je pleegt na te denken, wist je dat tien jaar geleden ook al. En toen werden ook al grote zorgen geuit over de ontwikkelingen in het milieu en de landbouw. Boeren hadden toen al voor biologische landbouw kunnen kiezen. Ze zijn er wel zelf bij geweest toen ze hun keuzes maakten, en ze blijven daar wel zelf verantwoordelijk voor.
Protesteren met trekkers
Het gebruik van trekkers is een krachtig protestmiddel. Zulke grote gevaarten kunnen het verkeer lamleggen en daarmee een deel van het openbare leven ook. Ze imponeren door hun omvang en aantal. Maar hoe geloofwaardig is dit massale gebruik? Met behulp van getallen op internet maak ik een ruwe schatting van het vervuilende effect. Bij de grote protestdag in Barneveld waren 20.000 trekkers betrokken. Laten we aannemen dat ze gemiddeld op die dag elk 200 km gereden hebben. Een beetje moderne trekker gebruikt 6,3 liter diesel op 100 km. Bij een liter diesel komt 2,6 kg CO2 vrij. Diesel stoot veel meer stikstofoxiden uit dan benzine. Het lukte me niet om de hoeveelheid van die uitstoot te schatten. Maar Bij 20.000 trekkers die gemiddeld 200 km rijden is de uitstoot van CO2 655.200 kg, ruim 650 ton. Alle volgende acties niet meegerekend. Met dit soort protesten geeft de sector er geen blijk van het milieuprobleem van de opwarming van de aarde serieus te nemen. Dat maakt hen er niet geloofwaardiger op.
Omgekeerde vlag
Boeren en hun sympathisanten hebben overal in Nederland waar dat maar mogelijk was omgekeerde vlaggen opgehangen: blauw – wit – rood. Dat is iets wat niet op mijn begrip kan rekenen. Onze nationale vlag heeft een symbolische betekenis. De driekleur staat symbool voor zwaar bevochten vrijheid, een democratische rechtsorde, soevereiniteit, en een gezamenlijke identiteit. Dat vraagt erom dat die vlag met dankbaarheid en vreugde in ere wordt gehouden. Omkering van die vlag op zo grote schaal is smakeloos en respectloos.
Kortom
Heb ik begrip voor de weinig benijdenswaardige toestand waarin de boeren zich bevinden? Ja. Heb ik sympathie voor de manier waarop ze hun zaak kracht bijzetten? Nee. Respectloosheid en langdurige ontwrichting van de samenleving zou niet bij het repertoire mogen behoren van welke protestacties dan ook. Bovendien kunnen acties alleen effectief zijn als ze ook geloofwaardig zijn. Daar mankeert het aan.