Een synode kan het kerkverband niet opheffen

Heeft de synode het licht uitgedaan?
Collega Egas wekt de indruk dat de laatste synode van de CGK het licht heeft uitgedaan. Ze heeft geen roepende kerk aangewezen voor een volgende synode, en verklaard dat zij de verantwoordelijkheid teruggeeft aan de plaatselijke kerken. Misschien zat hier inderdaad achter dat de synode van mening was dat het kerkverband niet meer functioneerde en dat het daarmee in feite opgeheven was. Als dat zo is heeft de synode haar hand overspeeld.

Niet juridisch maar geestelijk
Ik ga dit niet juridisch beargumenteren. Dan zou ik het over rechtspersonen moeten hebben. Dat is de manier waarop Bert de Hek en Wijnand Zondag hun notitie hebben opgebouwd. Maar dat is niet mijn specialiteit. Waar ik aandacht voor vraag is de geestelijke werkelijkheid van de kerk, plaatselijk en in breder verband: de kerk is gebouwd op het fundament van de belijdenis van Petrus: U bent de Messias, de Zoon van de levende God. De kerk is het lichaam van Christus. Dat heeft consequenties.

Geen voetbalvereniging
In de vorige aflevering benadrukte ik al: de kerk is geen voetbalwedstrijd. Maar we kunnen nog een stapje verder gaan: de kerk staat ook niet op één lijn met een voetbalvereniging, of een andere vereniging die mensen oprichten en in stand houden. Niet het initiatief van mensen is doorslaggevend, ook niet als het over het kerkverband gaat, maar dat van Christus, het hoofd van zijn kerk. Dat betekent ook: niet wij hebben de bevoegdheid om een kerkverband op te heffen. Hij heeft het voor het zeggen en Hij heeft gebeden dat zijn volgelingen allen één zijn (Johannes 17).

Uitersten vermijden
De kerken van gereformeerde belijdenis hebben daarom altijd twee uitersten willen vermijden: een kerk die centraal geregeld wordt, hiërarchisch, bijvoorbeeld vanuit Rome, en een kerkverband dat op basis van het eigen initiatief van plaatselijke kerken in het leven is geroepen, het zogeheten congregationalisme. Het presbyteriaal-synodale bestuurssysteem houdt het midden tussen die twee uitersten: we zijn aan elkaar gegeven, niet alleen als gelovigen maar ook als kerken, en samen luisteren we naar Gods stem. Als je belijdt dat je aan elkaar gegeven bent door God, op basis van de gemeenschappelijke belijdenis, dan heb je niet het recht het besluit te nemen uit elkaar te gaan, hoe groot de meningsverschillen over allerlei zaken buiten de gemeenschappelijke belijdenis ook kunnen zijn. Is dit toch de strekking van het synodebesluit om geen nieuwe roepende kerk aan te wijzen? In dat geval is die synode ver buiten haar boekje gegaan.

De tak waarop de synode zit
Daarbij vraag ik aandacht voor een ongerijmdheid die laat zien dat een synodebesluit het kerkverband op te heffen onbestaanbaar, want zelftegenstrijdig is. Een synode veronderstelt het kerkverband. Vanuit die gezamenlijke kerken komen immers afgevaardigden naar de synodevergadering. Zij zijn bijeen op basis van hun gemeenschappelijke geloof. Zij gaan met elkaar in gesprek onder aanroeping van de naam des Heren, in afhankelijkheid van de heilige Geest. Een synode is geen synode als zij niet uitgaat van deze geestelijke eenheid. Wat doet nu een synode die besluit het kerkverband op te heffen? Die zaagt de tak door waar ze zelf op zit. Die ondergraaft niet alleen het kerkverband, maar ook haar eigen autoriteit. Met als gevolg dat de besluiten die deze synode genomen heeft ongeldig zijn.

Het gezag van de synode
Zojuist sprak ik van de autoriteit van de synode. Heeft de synode dan gezag? Jazeker. Maar dan zijn toch degenen die zich niet aan de besluiten houden de veroorzakers van het probleem? Nee, dat hoeft zeker niet het geval te zijn. Het gezag van de synode heeft namelijk grenzen. Een synode moet geen besluiten nemen die de eenheid onder druk zetten. En dat gebeurt wanneer er meerderheidsbesluiten worden genomen die niet de gezamenlijke grondslag betreffen, de belijdenis dus, maar die wel de minderheid in gewetensnood brengen. Dat is een ongeestelijke manier van met elkaar omgaan. En helaas gebeurt dat in de CGK al lange tijd. Laten we dan die verschillen dragen, en elkaar de ruimte geven, hoeveel moeite dat ook geeft, zonder een uniformiteit af te dwingen waaronder een deel op den duur het niet uithoudt.

Het goede nieuws
Het goede nieuws is: de synode heeft het kerkverband niet kunnen opheffen. Het is nog springlevend. Want Christus, het hoofd van die kerk, leeft. Laten alle plaatselijke kerken zich daarom bij die kerk blijven voegen die Jezus belijdt als Messias, Heer en enige Redder.