Toen tijdens de algemene beschouwingen de fractieleider van de VVD, mw. Dilan Yesilgöz, aan premier Schoof de vraag stelde wat hem nu vooral dreef om deze klus aan te nemen, haalde hij opgelucht adem. ‘Dat is een gemakkelijke vraag’, antwoordde hij, ‘die ik graag beantwoord.’ Naast de 10.000 dingen die volgens hem te noemen zijn omdat ze aandacht verdienen, wordt hij afgezien daarvan vooral gemotiveerd door de thema’s beperking asielinstroom, veiligheid, woningbouw en koopkracht.
Mooi als je zo duidelijk voor ogen hebt waar je je aandacht aan wilt besteden. Toch getuigt zijn opsomming in mijn ogen van morele bloedarmoede. Want door welke waarden wordt dit lijstje ingegeven? Thema’s als gerechtigheid of rechtvaardige verdeling van opbrengsten en duurzaamheid ontbraken. En die kun je toch niet afdoen als behorende bij de 10.000 thema’s waar je ook aandacht voor kunt vragen.
Het ontbreken van ideële thema’s, noem ze basiswaarden, ontmaskert ook de wel genoemde onderwerpen: ze zijn niet ingegeven door onderliggende waarden, of het moest zijn de slecht begrepen waarde van de democratie. Want waar Dick Schoof voor staat is niet anders dan het verlanglijstje dat een groot deel van het electoraat via zijn partijkeuze bij de laatste Tweedekamerverkiezingen kenbaar heeft gemaakt.
Waarom is de waarde van de democratie hier slecht begrepen? Omdat democratie iets anders is dan de wensen van de meerderheid realiseren. Democratie vraagt om idealen die boven het eigenbelang uitgaan. En ook als je goed luistert naar de behoeften van het volk, is het van belang ze te interpreteren in een groter kader van de waarden waarvoor een overheid moet staan. Dat is, samengevat: gerechtigheid bevorderen. Daar kunnen woningbouw, veiligheid en eerlijke beloning en ondersteuning een onderdeel van vormen, maar daar horen ook asielopvang voor oorlogsvluchtelingen/vervolgde minderheden en duurzaamheid bij. En als je niet voor deze prioriteiten kiest, zou je dat toch vanuit de basiswaarden moeten verantwoorden.
Dat dit niet gebeurt is de bloedarmoede van onze democratie. Steeds meer politieke partijen verworden tot belangenbehartigers voor bepaalde groepen: BBB, PVV, VVD. Dat gold voor de PvdA ook, maar die beriep zich in ieder geval op haar visie op gerechtigheid. De motivatie om een keuze te maken in het stemhokje is veelal: wie acht ik het best in staat om mijn belangen te dienen en mij van mijn irritaties te bevrijden?
Hier ligt een taak niet alleen voor de PvdA/GroenLinks, maar ook en vooral voor de christelijke partijen ChristenUnie, CDA en SGP. Als er een lichtpunt is in de algemene politieke beschouwingen, dan is het de principiële, constructieve opstelling van deze partijen. Hopelijk winnen ze daarmee aan geloofwaardigheid en wordt het de kiezers duidelijk dat een partij en een regering meer moeten bieden dan oplossingen voor deelproblemen waar ze zelf het meeste last van hebben.