Een eigen geluid
‘Van de gedachte dat God het kwaad moest wreken door zijn Zoon te laten sterven,
is door de kerk vaak een heel geloofssysteem gemaakt. Alsof het wiskunde is.
En daarmee werd het een karikatuur van het christendom –
wat er door buitenstaanders vaak ook tegen wordt gebruikt. Dat is jammer.’
Gerda van de Haar in het Nederlands Dagblad van 9 oktober 2024
‘Gods Zoon is naar de wereld gekomen om aan het kruis voor onze zonden te sterven.’ Dat is ongeveer de kortste samenvatting die in omloop is van het goede nieuws van God. Handig om het zo overzichtelijk in een oneliner te hebben. Rationeel bevattelijk. Maar hoe bevredigend is die overzichtelijke beknoptheid? Ook al hakken de woorden ‘kruis’ en ‘zonden’ er diep in als je ze op je laat inwerken, ze zijn zo ingekapseld in de oplossing van het probleem, dat ze weinigzeggend dreigen te worden.
Laten we het evangelie niet te klein, te simpel, te lief, te glad maken. Het is groter, spannender, ontregelender, ontzagwekkender, dramatischer, dan die veilige samenvatting doet vermoeden. De realistische ruigheid en de verrassende ontknoping in het goede nieuws raken uit het zicht. Die komen we op het spoor wanneer we aandacht geven aan de dynamiek, het onderliggende krachtenveld van motieven en emoties in de geschiedenis tussen God en mens. De beschrijving van Gods weg met zijn volk door de woestijn, de prediking van de profeten, de evangeliën en de apostolische brieven zijn vol van deze dynamiek: actie en reactie, confrontatie, conflict, bevrijding, weerstand, angst, vreugde, verlangen, verwachting, geduld en genade in liefde.
In de huidige discussie ontwaren we twee lijnen. De eerste is de klassieke, waarin het kruis van Christus Gods antwoord is op onze zondige keuzes, en waarin zijn sterven de betaling is voor onze schuld, precies volgens de beknopte samenvatting in de eerste zin. De tweede lijn vertolkt de moeite daarmee en wordt recent weer steviger aangezet door de theologen Reinier Sonneveld en Stefan Paas. ‘Verzoening door voldoening’ is een concept waar ze afstand van nemen. Zij doen dat wel op een verschillende manier, Sonneveld door het concept ‘verzoening door voldoening’ af te wijzen, Paas door het minder centraal te stellen. Zij focussen vooral op Jezus’ koningschap en zijn gerechtigheid.
Te midden van deze posities zoek ik een begaanbare weg. Inderdaad niet te beperkt, niet vooropgezet, geen evenwichtsconstructie tussen schuld en betaling, geen kloppend verlossingsschema, geen wiskunde. Het kruis is niet primair de oplossing van een probleem: het ís een probleem; het is het historische dieptepunt van het conflict tussen God en de mensen. Maar dat betekent toch ook weer niet dat ‘verzoening door voldoening’ overboord gaat of naar het tweede plan wordt verwezen. In mijn interpretatie blijft het de kern van het evangelie.
In vijf afleveringen (2 – 6) ga ik nu mijn visie op de betekenis van het kruis van Christus ontvouwen. Daarna volgen er vier (7 – 10) waarin ik inga op thema’s die ermee verbonden zijn en die een voedingsbodem vormen voor mogelijke kritiek. Ik sluit af met een concluderend verhaal (11).