In het ND van 14 augustus 2024 schreef mijn mede-emeritus collega Martien Grashoff onder de titel Grote verhaal van ‘zonde-verlossing-eeuwig leven’ werkt niet meer over de noodzaak van een nieuw groot verhaal in theologie en kerk. Zijn artikel bevat veel waarmee ik kan instemmen.
Een individualistische versmalling van het evangelie inspireert en activeert inderdaad niet meer. Het voorstel om als alternatief groot verhaal de naastenliefde centraal te stellen, loopt inderdaad dood in moralisme. Als het over het milieu en gerechtigheid gaat, zijn christenen eerder trendvolgers dan, vanuit hun basisovertuiging, trendsetters. Het punt is dat het belang van het behoud van de schepping niet een verantwoording achteraf mag zijn – mijn woorden –, maar van meet af aan in het verhaal moet zijn verankerd: laat het verhaal gaan over de schepping waarvoor wij zorg dragen, over Gods onzichtbare aanwezigheid en oneindige macht in de praktijk van het leven van alledag, over recht en genade. In plaats daarvan dienen christenen, ook zij, de god van het kapitaal.
Hoe behartigenswaardig dit alles ook is, ik betreur het dat de urgentie van de actualiteit hier de richting bepaalt van wat het grote verhaal moet zijn. Dan is de aanleiding groter dan het verhaal. Het is een tendens die al eerder in het veelbesproken boek Vrede op aarde van Stefan Paas viel waar te nemen. Mijn vraag daarbij is: waar is het kruis gebleven? Nauwkeuriger geformuleerd: hoe fungeert de centrale heilsbetekenis van het kruis van Christus hier?
Anders gezegd: waarom vraagt Grashoff om een nieuw verhaal? Zouden we niet beter kunnen zoeken naar een vernieuwd perspectief op het oude verhaal? Het moet toch mogelijk zijn de betekenis van het kruis van Christus in een breder perspectief te zien dan alleen dat van mijn persoonlijke redding. Gods grote doel is wereldwijde gerechtigheid. Zorg voor de schepping maakt daar deel van uit. Gods Zoon is als mens van deze gerechtigheid pleitbezorger en realisator. Hij wordt uit de weg geruimd, maar dit einde wordt een nieuw begin dat uitloopt op een nieuwe wereld waar gerechtigheid woont.
Een bevestiging voor het brede perspectief op het oude verhaal vind ik in de beschrijving door Matteüs en Marcus van de drie uur durende duisternis wanneer Jezus aan het kruis hangt. Die duisternis beperkte zich niet tot Golgotha, maar strekt zich uit ‘over het hele land’, of – een even goede vertaling – ‘over heel de aarde’. In zijn verstoordheid verstoort God het heilzame ritme van de schepping: de dag wordt nacht. Want de zonde, hier de ultieme zonde van de verwerping van de Zoon, heeft direct met de schepping te maken. Zonde is milieuvervuiling, in die zin dat ze relaties verpest die God heeft gecreëerd. In die duisternis wordt heel de mensheid getroffen door Gods oordeel, en Gods Zoon vangt het aan het kruis voor ons op. En Hij roept ons op Hem te vertrouwen en Hem na te volgen in het doen van gerechtigheid.
Het oude verhaal, ontdaan van zijn individuele versmalling, geplaatst in een mondiale dimensie.
Wil je je verder verdiepen in de plaats van de schepping ten opzichte van het evangelie? Lees dan De schepping als gelijkenis van het koninkrijk, door op die titel te klikken (3300 woorden).
Deze blog is op 20 augustus 2024 iets verkort als ingezonden artikel geplaatst in het Nederlands Dagblad.