Niet vaak lees ik een roman. Laten het er het afgelopen jaar vier geweest zijn. Maar nu het opmerkelijke: drie daarvan gaan over eenzame individuen die zich voor de onmogelijke taak gesteld zien hun leven te reconstrueren tot een zinvol geheel. Geen van drieën zijn ze gelovig. Wel hebben ze allen een dun lijntje met het christelijke geloof, hetzij door familie, door vrienden, of door familie van vrienden. Toeval, deze drie leeservaringen? Ik realiseer me dat er genoeg recente boeken zijn met andere thematieken. Toch is de coïncidentie te opvallend om eraan voorbij te gaan. Ik zeg er iets over in de volgorde waarin ik de boeken las.

Het eerste is In de wacht, geschreven door Alfred Birney en uitgegeven in 2020. Ik kreeg het als geschenk. De hoofdpersoon is een gitaarleraar van Oost-Aziatische afkomst met een familiale voorgeschiedenis in Indonesië. Hij wordt op 60-jarige leeftijd plotseling opgenomen in het ziekenhuis na een hartinfarct. Hij overziet zijn leven, denkt aan zijn vrouwen, aan zijn zoon die nog niet bij hem op bezoek is geweest, en aan het racisme waaraan Hollanders zich ondanks hun schijnheilige betuiging van het tegendeel schuldig maken.

Het tweede is het boek Laagland, de auteur is Joseph O’Neill en het verscheen in 2009, vertaald uit het Engels. Ik tikte het voordelig op de kop. De hoofdpersoon is afkomstig uit Nederland. Hij denkt veel aan zijn jeugd samen met zijn moeder in Den Haag. Inmiddels is hij beursspeculant op Wall Street, New York. Zijn vrouw is op hun relatie uitgekeken en wil een poosje, samen met hun zoontje, afstand nemen. Cricket speelt een grote rol. Het balspel brengt hem in contact met een flamboyante Indiër, die hij van tijd tot tijd ontmoet en die, zo blijkt steeds duidelijker, contacten met de onderwereld heeft.

Het derde is van Cormac McCarthy en heet De passagier, in 2022 het Engels verschenen en vertaald. De hoofdpersoon worstelt met het verleden van zijn inmiddels overleden vader, die heeft meegewerkt aan de totstandkoming van de atoombom. Hij mist zijn beeldschone jongere zus, een wiskundig genie dat aan schizofrenie leed en een einde aan haar leven heeft gemaakt. Vrienden om hem heen vallen weg. Hij wordt achtervolgd door de belastingdienst, of is het een geheime dienst? Hij zwerft over de aarde en komt uiteindelijk met een nieuwe identiteit terecht op Ibiza. Hoe vindt hij rust?

Het zijn geen boeken die ik tot mijn favorieten reken. Toch hebben ze het klaargespeeld mij vast te houden tot het einde. Dat schrijf ik toe aan de fijnzinnige waarnemingen en het beeldende taalgebruik. Eenzaamheid en de vraag naar samenhang en zinsverband, dat zijn de kenmerken die ze aan elkaar verbinden. Ik moet denken aan de titel van een publicatie van psychiater Esther van Venema uit 2022: Het verlaten individu. Waarom voelen we ons zo leeg? Is dat toch een trend aan het worden in de romanliteratuur?

Intussen prijs ik mij gelukkig dat ik anders in het leven sta. Ik mag wel een doel voor ogen zien en mijn bestaan ervaren als deel in een groter zinvol geheel. Dat betekent niet dat ik nooit heb gefaald, met gevolgen die spijtig genoeg onuitwisbaar zijn. Maar ze hebben me niet in de maalstroom van de willekeur geworpen. Het grote verhaal van Gods Zoon die de mens Jezus werd heeft mij behoed voor de eenzaamheid en de leegheid die deze boeken verspreiden als een indringende geur.

Kun je me daarin volgen? Laten we erop gespitst zijn dat we deze manier van in het leven staan op waarde schatten en niet door nonchalance verspelen. Ze kan een getuigenis zijn voor anderen. Niet een getuigenis van ‘ik doe het beter’, maar van ‘ik laat jou niet vallen’. Immers, in jouw zinvolle levensverband is er ook plaats voor die ander. Wie weet, helpt het anderen wanneer ze in de gelegenheid zijn zich aan medemensen vast te klampen die net als jij houvast en richting vinden in een betekenisvol universum.